Vinay Sutra And Auto Comentary On Same

Author(s): P V Bapat, V V Gokhale
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute

Page 75

२८
विनयसूत्रवृत्त्यभिधानव्याख्यानम्
दीर्घत्वम् अस्य येन च निदानदोषे शिक्षा पदं प्रज्ञप्तं तद्दोषापातस्य च तदवस्थत्वात् । यस्मात् अतिरिक्तपञ्चाङ्गुलमेत्त्प्रमाणं प्रव्रज्याकालिक मुण्डनादिविधानात् परतोऽपि मुण्डनादिः करणीयत्वं न्याय्यम्" । इत्यत्र अस्य स्थाने विनिवेशनम् ॥ ( १५६ - १६२ ) न गोलोमकान् केशान् छेदेत् ।। मुक्त्वा व्रणसामन्तकम् ।। न चूडां कारयेत् ॥ न संबाधि- [ प्रदेशे ] ४ रोमकर्म कारयेत् ॥ इति ॥ " न कारयेदिति अनुषङ्गः। संबाध-प्रदेशो गुह्यस्थानम् ॥ ( १६३) कारयेत् व्रणनिमित्तं प्ररूढो प्रन्यथा विज्ञान् स्थविरस्थविरान् श्रवलोक्येति । श्ररूढौ अन्यथेति - भगवानाह - 'कषायैः (पञ्चभिः ततः) शोधयितव्यम् । पश्चात् यदि स्वास्थ्यं न भवति, सूत्रधरविनयधर-मातृकाधरान् भिक्षून् आपृष्ट्वा संबाधश्मश्रु कारयितव्यम्' इत्यत्र ग्रन्थः ॥ तत्र निदर्शनमेतद्, शोचनविधानं युज्यते इति प्रकारान्तराण्यपि चिकित्सितस्य अवरुद्धानि, स्थविरस्थविरान् भिक्षूनवलोक्य व्रणनिमित्तं प्राणकनिमित्तं वा संबाधे " प्रदेशे रोमकर्म कारयितव्यमिति । अपरेषां अत्र ग्रन्थः, तत्र प्रमुखविदितं कृतमिति एतदवलोकनम् । द्वाभ्यां च वृद्धाभ्यां प्रमुखत्वं शीलतो. धर्मविनयाभिज्ञतया च, इत्युभयमपि एतद् अवलोक्यगतं संगृहीतम् विज्ञातं तत्र । पिटकधरत्ववचनं विज्ञानम् । प्राणकनिमित्तं अत्र व्रणगतप्राणकाभिप्रायं युज्यते, न यूकाद्यभिप्रायम् । अस्य च व्रणनिमित्तत्वेनैव अन्तः कृतत्वमिति न गृहीतम् । ( १६४ ) न श्रङ्गनाडीमपि [तन्निमित्तं ] " कारयेत् ॥ " अतन्निमित्तं इति अव्रणनिमित्तं । जङ्घामुण्डनं अङ्गनाडी ।। (१६५) न अन्यत्र काये || इति । संबाध - अङ्गनाडीभ्यां अन्य ग्रीवातः प्रभृति यः कायानुव्यवहारः तत्र एष रोमकर्म-प्रतिषेधः । तस्मान्नानेन केशश्मश्रुणोऽपि कर्तव्यताप्रतिषेधः । नासारोम्णः शातनस्य अभूद्वचनं इति प्रसिद्धे प्रत्ययः । मातृका[Plate II 6 b] ' यम्मत्र ग्रन्थः - केशश्मश्रू स्थापयित्वा तदन्येषु अंगप्रत्यंगेषु रोम न शातयितव्यम् । यः शातयेत् दुष्कृतः स्यात् आपत्तिः इति ॥ ( १६६-१६८) क्षुरधारकं वा नखच्छेदं भजेत वासीमुखं वा ॥ नंषां सृष्टि भजेत् ॥ भजेत लेखं मलावकृष्ट्यै । न चीवरेण केशश्मश्रू अवतार येतेति । उपरिप्रावरणस्य अत्र ग्रहणं युज्यते, न अन्तर्वाससः । सर्वस्य च न संघाटि - उत्तरासंगयोः २ एव । अत्र परिभुक्तस्य अन्यदुपरिप्रावरणं युज्यते । इत्यत्र प्रतिक्षेपनिमित्तस्य व्यवस्थापनात् ॥ (१६९) धारयेत् केशप्रतिग्रहणम् ॥ इति चीवरं केशप्रतिग्रहणम्, तदर्थमेव यस्य उपयोगः । प्रतिगृह्यन्ते अनेन केशाः इति तु निरुक्तिः । चीवरमिति कुत एतद्, 'चीवरं केशप्रतिग्रहणं अधिष्ठानं 5 ०' इति अधिष्ठान मन्त्रे 50 वचनात् । कथं पुन एतद् विज्ञायते ३ प्रावरणार्थमिति ? न पुनः तत्रैव केशानामवतारणार्थमिति ॥ श्रभावे कक्षिकाभिधानात् । अप्रतिक्षेपं हि संकक्षिकायां केशावतारणम् । (१७०) प्रभावे
a