Vinay Sutra And Auto Comentary On Same

Author(s): P V Bapat, V V Gokhale
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute

Page 97

विनयसूत्रवृत्त्यभिधान-स्व-व्याख्यानम् (५६४) दान-दम-संयम-ब्रह्मचर्यवासोपोषध-शरण-गमन-शिक्षापदग्रहणेषु एनान्नियुजीत ॥ एनानिति गृहिणः । दमो वशीकरणम्, वशीकृतत्वं चेन्द्रियाणां कायवाचोश्च संयमोऽविसरणं एषाम् , विनयनं विनियतावस्थानम् । ब्रह्मचर्यवासश्च इति प्रवजितवृत्तम् , गृहित्वे च यावज्जीविका ग्राम्यधर्मात् प्रतिविरतिः ॥ (५६५) सर्वत्र - आपत्तिमुखभूते प्रस्थाने स्मृतः प्रतिपद्येत ॥ स्मृत इति आपत्तिषु इत्यर्थात् गतिः। कुल[प्रवे] शादौ यद्गमनादिप्रस्थानं आपत्ति-उत्थानद्वारभूतं, तत्र तथा स्मृतिरुपस्थाप्या यथा न किंचिदापद्यते ॥ (५६६) न न-शिष्टः अनुगम इति ॥ प्रतिपद्येत इत्यनुषङ्गः । नानुशिष्टोऽयं अनुबद्धः, तेन न प्रतिपद्यत। न विलङ्घयेत अस्यानुशासनीमित्यर्थः ।। (५६७) एहि इति स्वागतपूर्व-प्रियालाप्यभिगते स्यादिति। एहि इति स्वागतालापी पूर्व च आगतालपनात् प्रियालापी स्यादित्यर्थः । [अभि]गते' इति गृहिणि प्रवजिते वा ॥(५६८) उत्तानमुखवर्णः ॥ इति अगहनायमानः ॥ (५६९) स्मितपूर्वगम इति ॥ स्मितेन प्रथमं गन्ता, सांमुख्यस्य दाता इत्यर्थः ॥ भवति सान्तरेऽपि प्रस्थाने सस्मि. . तत्वमिति, आह-॥ (५७०) विगतभ्र कुटि:: ॥ (५७१) गृही चेदभ्यागतः, धा अस्मै कथां कुर्यात् ॥ (५७२) [अनागच्छति पत्र प्रामान्तिकः संरंजनीयं यथाशाक्ति प्रवर्तयेत् ॥ [अनागच्छति इति गृहिणि । ग्रामान्तिको भिक्षुः । संरंजनीयं भोजनादिना] ' यथाशक्ति प्रवर्तयेत् ॥ (५७३) पानीयाऽसनमुपस्थापयेत् ॥" आरण्यकेऽपि, पानीयं आसनं चेति विग्रहः ॥ (५७४) संमार्ग-शयनासनप्रज्ञग्नपानीयस्थापन-चारण-भक्तनिःसर्गान् नवकः कुर्यात् ॥ यत्र तत्र समागमे समागमे सर्वमेतत्तेन नवकेन कर्तव्यम् ।। (५७५) उपगच्छेत् विलोमा परिजनक्रियां, न चेत् स्व-परोपघाताय ॥ उपगच्छेदिति अध्युपेक्षेत। न चेत् अभ्युपगम्यमाना आत्मनः परेषां वा उपधाताय भवति ॥ (५७६) अस्मै चेत् ॥ परिजनस्य सा क्रिया [Plate IV. 1b]' उपघाताय चेत् ॥ शक्ती सत्यां समुच्छिद्य एनां-विलोमा क्रियां अन्याम् ॥ धयां-॥ क्रियाम् ॥ उत्पाद्य तथा-॥ परिजनं ॥ संज्ञापयेत् ॥ (५७७) भङ्गेऽप्ररोगे वा तन्निदानं परिजनस्य प्रतिसंस्करणम् ।। इति तस्यां धायां क्रियायां उत्पाद्यमानायां तस्य परिजनस्य यदि चित्तभङ्गो भवति दुर्मनस्कताऽप्ररोगे वा अन्येन प्रक्रमणं तस्य प्रतिसंस्करणम् । तथा दानादिना प्रतिसंस्कर्तव्यम् । परिजने यथाऽस्य एतद् द्वयं न भवतीति ॥ (५७८) अशक्तत्वे अन्येन प्रक्रमणम् ॥ इति समुच्छेत्तुमशक्तत्वे अन्येन प्रक्रमितव्यम् ।। (५७९) न तु तत्प्रत्ययं विगृह्य-॥ परिजनस्य ।। ब्रूयात् ॥(५८०) संघारामेऽपराध्यन्स्तथा कुर्याद्यथा स्वयं ग्राहिकया ग्रहणं गच्छेत् ।। (५८१) अगच्छन्तमनारोच्य सहसा कस्यचित् कुमार-मित्र-अमात्य-भट्ट राज