Book Title: Tattvarthadhigama Sutra
Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand

View full book text
Previous | Next

Page 352
________________ .. २७६ : पार्थविवरणदार्थदीपिका । एकोनत्रिशत्-विशत्तम०टी० सूत्रम् तदनन्त(तम)भागे मनःपयरय ॥१॥ २९ ॥ (भाप्यम् ) यानि रूपीणि द्रव्याण्यवधिज्ञानी जानीते ततोऽनन्तमागे मनःपर्यायस्य विषयनिवन्धो भवति । अवधिज्ञानविषयस्यानन्तभागं मनःपर्यायशानी जानी रूपिद्रव्याणि मनोरहस्यविचारणतानि च भानुषक्षेत्रपापनानि विशुद्धतराणि चेति ॥ (यशो० टीका ) तेषां तदर्थप्रतियोगीन्यादाय व्याचष्टे-यानि रूपाणि रूपवन्ति, जानात्यवधिज्ञानी तेषामन तिमभागे मनःपर्यायज्ञानस्य विषयनिवन्धो भवति । तत्कर्मककत्रुक्तिमाहअवधीत्यादि, रूपिद्रव्याणीत्यत: पूर्व तानीत्यध्याहार्य, तानि मनःपर्यायज्ञानाखाणि रूपिद्रव्याणि, न . कुट्याधाकारव्यवस्थितानि, किन्तु, मन एव यद्रहस्यमप्रकाशखरूपं तत्र यो विचारः कथमय पदार्थो व्यवस्थित इत्येवंरूपस्तत्र गतानि प्रविष्टानि पि.त्यमानानि जीवेनेति यावत् । तान्यपि न सर्वलोकवानि, किन्तु मनुष्यक्षेत्रे पर्यापन्नानि व्यवस्थितानि, तान्यपि विशुद्धतराण्यवधिज्ञानिनः सकाशाद् वहुतपर्यायाणि ॥२९॥ न त्याचा कारव्यवस्थितानीति न कुटीघरपटाधाकारण वायवर्तिद्रव्याणीत्यर्थः, एतच्च पूर्वमेव विवेचितमिति किं पिष्टपेषणेन ? । चिन्यमानानि जीवेनेति संज्ञिपञ्चेन्द्रियजीवन काययोगेन गृहीत्वा मनोयोगेन मनस्त्वेन परिणमितानि मानसिकविचारणानुगुणानीत्यर्थः । मनुष्यक्षेत्र इति-अर्धतृतीयद्वीपसमुद्रद्वयपरिमाणे मानुपक्षेत्रे इत्यर्थः, एतेन मनापर्यायज्ञानी न तबहिर्भूतप्राणिमनास्यवगच्छतीति ज्ञापितम् । उक्तञ्च "मुणइ मणोदवाई नरलोए सो मणिज्जमाणाई ।। ८१३ ॥” इति ॥ २९॥ एकोनत्रिंशत्तमसूत्रटीका समाप्ता॥ (यशो० टीका) केवलज्ञानविषयमाह त्रिंशतमसूत्रमवतारयन्नाह केवलज्ञानविषयमाहेति । सूत्रम्-विद्रव्यपर्यायेषु केवलस्य ॥ १॥ ३० ॥ (भाष्यम्) सर्वद्रव्येषु सर्वपर्यायेषु च केवलशानस्य विषयनिवन्धो भवति । तद्धि सर्वभावग्राहक संमिन्नलोकालोकविषयम् । नातः परं ज्ञानमस्ति । न च केवलज्ञानविषयात्परं किञ्चिदन्या नेयमस्ति । केवलं परिपूर्ण समग्रमसाधारण निरपेक्षं विशुद्धं सर्वभावशपक लोकालोकविषयमनन्तपर्यायमित्यर्थः ॥३०॥ मत्राह । एषां मतिज्ञानादीनां युगपदेकरिगजीवे कति भवन्तीति। अत्रोच्यते (यशो० टीका) व्याचष्टे सर्वद्रव्येष्वित्यादि । हेतुमाह पद्धीत्यादि, हि यतः, तत् केवलज्ञान, सर्वेषा भावानां द्रव्यक्षेत्रादीनां ग्राहक, तथा संमिन्नी सम्पूर्णौ यौ लोकालोको तद्विषयम् । अतोऽस्मारकेपलापरं प्रधानतरं,न ज्ञानमस्ति, जात्या परत्वं भविष्यति, न विषयव्याप्त्येत्यत आह-न चेति । केवलज्ञानविषयात् सर्वद्रव्यपर्यायराशेः, परम्, उत्कृष्टम् , अन्यत् किंचित ज्ञेयमति, यदप्रकाशितं भवेत्केवले. સર્વદ્રવ્યપર્યાપુ વરુતિ હસે, વ્યાગિ જ પર્યાપા દ્રવ્યપર્યાયા इततिरतरयोगलक्षणो द्वन्द्वो विधेयः, न तु द्रव्याणां पर्याया द्रव्यपर्याथा इति तत्पुरुषः समासः, तथा सति द्रव्यपदमनर्थकं स्यात्, यतो नाद्र०यस्य पर्यायासन्ति, किच तत्पुरुषस्योत्तरपदार्थप्रधानत्वात्रोत्तरपदार्थरूपपर्यावाणामेव ज्ञानं केवलिनस्यात्, न तु प्राधान्येन पूर्वपदार्यरूपद्रव्याणां ज्ञानं स्यात् । ननु द्वन्द्वसमासोऽपि - तत्रैव - भवति यत्र

Loading...

Page Navigation
1 ... 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472