Tattvarthadhigama Sutra

Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand

Page 406

: ३४०
तत्वार्थविवरण गूढार्थदीपिका । पंचत्रिशत्तमसू० टी० शब्दनय लक्षयति यथार्थाभिधानं शब्द इति । भावत्वव्याप्यविषयता *जुसूत्रविषयत्ताव्याप्यविषयताको वोऽध्यायः शब्द इत्यर्थः । वातुतः साम्प्रतसमभिल्व भूतान्यतमत्वमेव सदत्वम् । अयांवच्छिन्नेकार्थवाचक एक२०दोऽभ्युपगतः, तज्ज्ञानमपि भिन्नभेव, न तुं व्यवहारनय इ.
तन्नये एकम् , अतीताविनाहित्वस्वभावानागतार्थावाहित्यस्वभावधर्मभेदेने ज्ञानधार्म में- दस्थापि भावादिति भावः । अत्र यद्यपि वर्तमानक्षणमात्रयचिपरमार्थसंदर्यशब्दपरिज्ञाना
स्पानिध्यवसायविशेषवृत्तिपर्यायार्थिकरवायजातिमवजुसूत्रस्य लक्षणं पर्यवस्यति तथापि शब्दादिनयत्रयेऽतिव्याप्तिवारणाय लिङ्गसङ्ख्याकारकपुरुषसंज्ञानियाभेदप्रयु भार्थभेदानभ्युपगतृत्वे सतीति विशेषणीयं तल्लक्षणम् , तया चर्जुमूत्रनयो लिङ्गवचननामादिमिनमप्येकमेव वस्तु प्रतिपद्यते, तन्मते वर्तमानं वर लिङ्मादिभिन्नमपि न स्वरूपमुज्झतीत्येवमभ्युपगरि तत्र लक्षપ્રાંસમન્વય શર્વાનિયત્રયસ્તુ તટપટી તદપો નમન્યા વિનાનાર્થમે-वास्थुपगच्छतीति न तत्रातिव्याप्तिरिति । यद्वा विशेषार्थबाहिणि शब्दादिनयत्रयेऽतिच्याप्तिता-रणाय शब्द नयाधुभिमतविशेषाऽनभ्युपगन्तृत्व सतीति विशेषणोपादानमध्यवसायविशेषस्य कर्तध्यम् , अत एव पूज्योपाध्यायनयोपदेशे " भावत्वे वर्तमानत्वव्याप्तिधार विशेपिता." - ફોર્થવમવિપિતિ પમૃત્તમ્ ! ડૉક્ષણે માત્રપલોપાલાના નામાવતિન્યારિ, तेनकस्यैवार्थस्य कालत्रयवर्तितयाऽभ्युपगमात् । जातिगर्भलक्षणोक्त नाजुसूत्रत्वजातिमादाय . सर्प सूत्रप्रकारोपसंग्रहान्न कुत्राप्यव्यातिः । जातेश्च पर्यायार्थिकत्वव्याप्यति विशेषणान पर्याथाथिकायनयत्यादिजातिमादाय शादिनये नैगमादिनये चातिव्यातिः । • यथार्थाभिधानं २००८ इति-यथैति-येन प्रकारेण भावरूपेण नामस्थापनाद्रव्यवियुतन वर्तमानोऽर्थो घटादियथार्थः, तस्याभिधानं तहाचकशब्दो यथार्थाभिधानं तदाश्रयी तत्प्रयोजको चा योऽध्यवसायः स शब्दनयतयाऽभिधीयते । साम्प्रतसमभिरूढयम्भूतभेदभिन्नो ह्ययं नयो पत्तेमानमीत्मीय भाषेवटमेवाश्रयति, नेतरान्जुसूत्रनयावन्नामस्थापनाद्रव्यघटान् , यत२००६प्रधानो होप नयः, चेष्टालक्षणश्च घटशब्दस्यार्थः “वट चेष्टायाम्" परतें चेटत इति घट इति व्युत्पत्तः, ततश्च य एव जलाहरगोंदिक्रियाबीन प्रसिद्धो घटस्तमेव भावरूपं घंटेमिच्छत्यसौ, शब्दार्थोपपत्ता, ने तु नामांदिवटीन् , यशदार्थानुपपत्तेरिति, उतञ्च भाष्ये-"तंचि ये रिउसुत्तमयं, पप्पन विससिययरं सो । इच्छई भावघड चियजं न उ नामाद५ तिनि" इति च। तत्पर्यव सितार्थ'पाध्यायभगवान्नाह भावत्वव्याप्यविपर्थतांक इत्यादि ऋजुत्रनयो हिं भावत्वसम
याप्तविषयताका, तटकसमव्याक्षिश्च तद्वयाप्यत्वे सति तद्वयापकत्वमिति तदन्तर्गततया भावस्वच्याप्यविषयताकत्वमपि तत्रर्जुसूत्रे पति इति तत्रातिव्याप्तिस्यादिति तनिवृत्तये लक्षणान्तरमाह- कसूत्रविषयताव्याप्यविषयताक इनि-अत्र न्यूनवृत्तित्वमेव व्याप्यत्वं सन्निविष्टमतो न नाजुभूत्रविययताव्याप्यत्वमृजुसूत्रविपयंतीयामिति न तत्रातिव्याप्तिः। भावमात्रविधयकसूत्रापेक्षया साम्प्रतादिनयत्रयस्य विशेषविशेषतरविशेषतमभावविषयताकत्वनाल्पविषयक