Book Title: Tattvarthadhigama Sutra
Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand
View full book text ________________
: ३५२ : तरवार्थविवरणपूढार्थदीपिका । पंचत्रिंशत्तमसू० टी० सम्भवात् , आख्यातजन्यसंख्याभावनाप्रकारकबोधे च प्रथमान्तपदजन्यपदार्थोपस्थितेरेवेतरविशेषणवतात्य याविषयत्वावच्छिन्नविशेष्यतयाहेतुत्वान्न गौरसम् , संबन्धगौरवस्यादोषत्वात् , केवलं भावनाप्रकारको प्रति धात्वर्थभावनोपस्थितेः पृथग्वेतुत्वे तवैव गौरवम् । पश्य मृगो धावतीत्यत्र तु तमिति कर्माध्याहार्यमेव,
विशिष्टनाशप्रतियोगीत्येवं बोधः, नश्यतीत्यस्य भविष्यत्कालीनोत्पत्तिविशिष्टनाशप्रतियोगीति जोधः, न४ इत्यस्यातीतकालीनोत्पत्तिविशिष्टनाशप्रतियोगीति वोधः । आख्यातजन्यसंख्याभावनाप्रकारकबोधे चेति-विशेष्यतासम्बन्धेनेति शेषः । यथा चैत्र पचतीत्यत्र पाकानुकूल कृतिमान् एकत्नयाँश्च चैत्र इत्याकारके पाकानुकूलकृतिनिष्ठप्रकारताकत्वे सत्येकत्वनिप्रकार: ताकचैत्रनिष्ठविशेष्यताको धात्वर्थविशेष्यतया भासमाना कृतिः एकत्यसंख्या पाख्यातार्थः प्रथमान्तपदार्थे चैत्रै प्रकारतया भासते, विशेष्यतासम्बन्धेनोक्तयोथे च विशेष्यतासम्बन्धेन प्रथ- . मान्तपदजन्योपस्थितिः कारणमिति प्रथमा तार्थ ख्यविशेष्यक एव शाब्दबोधः, तत्र चेत्यर्थः । चैत्र ३२ मैत्रो गछतीत्यादौ चैत्रे संख्याअन्वयवारणाय सम्बन्धमध्ये इतरविशेषणवतात्पर्याऽविषयत्वावच्छिन्नान्त विशेष्यताया विशेषणमुपात्तम् । अथ चैत्र एव गच्छत्तीत्यत्रात्ययोगव्य बच्छेदरूपैवकारार्थेकदेशेऽन्यत्वे प्रतियोगितासंसर्गेण चैत्रस्यान्वयादितरविशेषणत्यतात्पर्यविषयस्यादितर विशेषणत्यतात्पर्याविषयत्वावच्छिनविशेष्यतासम्बन्धेनोपस्थितेश्चैत्रेऽभावात्कथमेकत्वाबयस्तत्र, पश्य मृगो धावतीत्यत्रापि च धावनमृगस्य कर्मतासम्बन्धेन दर्शनेऽन्वयादितरविशेषणत्वतात्पर्यविषयत्वात्कथं तत्र संख्या-यय इति न च शक्यम् , इतर विशेषणत्वमात्रतात्पर्याविषयत्वावच्छिन्नत्वस्य विशेष्यताविशेषणतया विवक्षितत्वात, चैत्र एव गच्छत्तीत्यत्र चैत्रस्य पश्य मृगो धावतीत्यत्र मृगस्य च विशेष्यतयाऽपि तात्पर्यविषयत्वेन संख्यान्वयसम्भवादिति । केवलं भावनाप्रकारकबोधम्प्रतीति-प्रकारतासम्बन्धेनेति शेषः । धात्वर्थभावनोपस्थिते. रिति-भावनानिष्ठविशेष्यतासम्बन्धेन थातुजन्योपस्थितेरित्यर्थः । भावनापदमत्र तनिष्ठविशेष्यतालाभार्थमेव । प्रथमान्तार्थे आख्याता संख्या-वयानुरोधेन विशेष्यतासम्बन्धनाख्यातार्थकत्वप्रकारकशाब्दयोधम्प्रति विशेष्यतासम्बन्धेन प्रथमान्तपदजन्योपस्थितिः कारणमिति कार्यकारणभावोऽपि पूर्वकार्यकारणभाववदावश्यको भवतामित्यभिप्रायेणाह-तवैव गौरवमितिन्यायमते तु विशेष्यतासम्बन्धेनाख्यातार्थभावनाप्रकारकत्वे सत्याख्यातासङ्ख्याप्रकारक' शान्दबोधप्रति विशेष्यतासम्बन्धेन प्रथमा पद जन्योपस्थितिः कारणमित्येक एवं कार्यकारण भाव इति लावतम् । कर्माध्याहार्थमेवेति तथा च व्याकरणमतेऽपि तत्र वाक्यभेद स्वीकार्य एवेति भावः। ५३य मृगो धावतीत्यत्र मृगकर्तकधावनक्रियाकमकसम्बोध्यपुरुषककदर्शनक्रियाविषयकशाब्दयोधस्याऽभ्युपगमेन बाक्यभेदाऽसम्मवेऽपि यत्रैककटकानेकक्रियाया बोधतत्र नियारूपमुख्यविशेष्यभेदेन वाक्यभेद ९५यादेव, तत्रापि यककटकाणामने क्रियाणां यथा कथचित् परस्पर साकारत्वमाश्रित्यकवाक्यार्थयोधगम्य वाक्यभेदः परिहियते तदापि यतकर्द- ..
Loading... Page Navigation 1 ... 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472