Book Title: Tattvarthadhigama Sutra
Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand
View full book text ________________
• प्रत्वार्थविवरणगूढार्थदीपिका । पंचविशतमसू. टी० : ३६३ : पदार्थो वाच्यः, न तस्य स्थाप्यमानो यस्य स्थापना, न तस्य द्रव्यम्, यस्य द्रव्यं, न तस्य भाव इत्येवं विविक्तवाचकत्वेन स्थितेष्वित्यर्थः । एकस्यापि सदस्य निक्षेपचतुष्टयप्रवृत्तः । कथमेवं वाच्यभेदादाचकभेदः स्यादत आह. प्रसिद्ध पूर्वेषु-पूर्व सिद्धाः सिद्धपूर्वाः प्राग्गृहीतशक्तिका इत्यर्थः, प्रकर्षेणाभिधानियन्त्रणलक्षणेन सिद्धपूर्वाः प्रसिद्धपूस्तिषु, यः संप्रत्ययः स साम्प्रतशदनयः। एकस्य शब्दस्य नानानिक्षेपत्वेऽपि यत्रैवाभिधानियन्त्रणं तत्रैव पाचकत्वं तच्च प्रकरणादिनेत्यभिधानियन्त्रणाद्वाचकत्वभेद इत्यर्थः । अर्था-तरं तु तत्र गम्यमेवेत्यवसातव्यम् । यचैतस्य शब्दविषयत्वमुक्तं तदेतानि पदानि स्वस्मारितार्थसंसर्गज्ञानपूर्वकाणि आकाक्षादिमपदकदम्बकत्वाद्दामभ्याज વર્ષેતિ વિિિત શાવવજ્ઞાતિમવનુમાનવિશેષાગૃપમપક્ષે, ફર્વ વાતવર્ગમતિ તાત્પર્યપર્યસિતशाबोधाभ्युपगमपक्षे वा संगमनीयम् । अर्थावच्छेदकत्वेन शब्दविषयत्वस्य सार्वत्रिकत्वसमर्थने तु -- नामादीनामन्यतमवाहित्यमसमर्थितं स्यात् । समर्थ्यतां वा तदपि घटमुच्चारय, घटं प३५, धर्ट मर्दय, घट
जलाहरणार्थं गृहाणेत्यादावन्यतमस्य मुख्यविशेष्यत्वपुरस्काराभिप्रायेण, शब्दस्यावाच्यत्वस्थलेऽपि व्यञ्जनयोपस्थितस्य सर्वत्रार्थावच्छेद सम्भवात् । न चैवं पक्षमेदेवानिधरणापत्तिः, एकैकस्य शतभेदत्येम तत्संबोमानां चासंख्यत्वेन पक्षभेद एव विविक्तविवेकेन निर्धारणोपत्तेरिति दिग् । सममिरूढाभिप्रायं प्रकाशયતિ તેવાવ નામાદ્રિધટાનાં, સાચ્છતાનાં વર્તમાનવર્સેિના, અધ્યવસાયસિંચમો મિજાન્તાક विचारणीयम् । यत्रैवाभिधानियन्त्रणमिति-शक्तिग्रहकाल इति शेषः। यस्मिन्नेव शब्दे अयं शदोस्यार्थस्य वाचक इति शक्तिहप्रवृत्तिरिति भावः । तत्र गम्यमेवेतिन च पाच्यमिति शेषः । यचैतस्येति साम्प्रतनयस्वार्थविषयकत्वेऽपि यच्छ०६विपयत्कर्ष व्यवाहियते तच्छन्दस्यानुमानविधयव प्रामाण्यम् , अनुमिती च शब्दः पक्षविधया विपयो भवतीत्यभिप्रायेणोक्तम्, तत्रानुमानप्रकारमाह-एतानि पदानि स्वस्मारित. संसर्गज्ञानपूर्वकाणीति । अत्र पक्षान्तरमप्याह इदं वाक्यमेतदर्थकमितीति । साम्प्रतनयेऽर्थविशेषणत्वेन सर्वत्र शाबोधे शब्दो भासते इत्यभिप्रायेण तत्र शब्दविषयत्वसमर्थने अस्य नयस्य नाममात्रग्राहित्वं अस्य च स्थापनामात्रग्राहित्वमित्यादिनियमव्यवस्था न स्थादित्याह-अवच्छेदत्वेनेति-अर्थविशेषणत्येनेत्यर्थः । तदपि-नामादीनामन्यतममा. हित्यम् । यथाक्रमं नामादीनामुदाहरणान्याह घ८मुच्चारयेत्यादि । घटसुच्चारयेत्यत्र स्थापनावटादेनोंच्चारणं किन्तु नामघटस्यैवेति धटमित्यस्य घटनामेत्यर्थः । वदं पश्येत्यत्र ५८ इति नानो दर्शनामावाद् घटमित्यस्य घटाकृतिमित्यर्थः । घटं मर्दयेत्यत्र नामघटादेमदनामावाद् घटमित्यस घटोपादानकारणमृदमित्यर्थः । चतुर्थीदाहरणे घटमित्यस्य भावभूतધટામિત્યર્થ. તદુપાં નામધટાનાં છાંદરણામ માવાતિ માવા / રાવર્યાवाच्यत्वस्थलेऽपीति-अर्थमात्रस्य वाच्यतया भानस्थले पीति भावः । उपस्थितस्येतिअत्र शब्दस्येत्यस्यानुकर्षः। अथ यत्र नानापक्षस्तत्र न.निर्णयः किन्तु संशय एवेति साम्प्रतनयस्य तत्तत्पक्षभेदेन शब्दविषयत्वसमर्थने सति पक्षभेदेन संशयापत्तिरस्यादित्याशङ्कय तन्नियति-एकैकस्य शतभेदत्वेनेति, नयस्येति शेला
Loading... Page Navigation 1 ... 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472