Book Title: Tattvarthadhigama Sutra
Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand
View full book text ________________
: ३३:: तवार्थविवरणगूढार्थदीपिका । पंचत्रिंशत्तमसू० टी० मपीत्यतस्तत्समः। उपचारो नामाऽन्यत्र सिद्धस्यार्थस्थान्यत्रारोपः, यथा कुण्डिकास्थे उदके श्रवति कुण्डिका श्रवतीति, पुरुषे च गच्छति पन्था गच्छति, गिरितृणादौ दह्यमाने गिरिदयत इत्यादौ, तत्प्रायस्तबहुलः । विस्तृतो विस्तीर्णोऽनेकेषां विशेषाणां ज्ञेयत्वादर्थो विषयो यस्य स तथा, सामान्यानभ्युपगमे सति विशेषाऽभ्युपगमादिति भावः । अत एव विशेषतोऽवह्रियतेनिराक्रियते सामान्यमनेनेति व्यवहार इति व्यवहारस्य व्युत्पत्तिर्गीयते सिद्धान्ते। तथाऽयमपीत्यतत्सम इति-तथा च विशेषानाऽऽश्रित्य लोकन्यवहारप्रधानो 'नयो व्यवहारनय इति भावः । अत एव " लोकव्यवहारोपथिकोऽयवसायविशेपो व्यवहारः" इति नयरहस्योक्तं व्यवहारलक्षणं सङ्गच्छने । नन्वयं नयो यदि सदित्युक्ते विशेषानेव घटपटादीन प्रतिपद्यते, तेषामेव व्यवहारहेतुत्वात् , तथाहि-लोके घटपटगवादयो विशेषा एव जलाहरणाच्छा. दनवनादिक्रियास्पयुज्यमाना दृश्यन्ते, न पुनरतदतिरिक्तसामान्य, यतो न हि घटमानय पटेनाच्छादय गांवधान " इत्युक्ते कश्चिद् घटत्वमानेतुं पटनाच्छादयितुं गोत्वं वधुमध्यवस्तीति जलाहरणाधुपयोगिनो घटादिविशेषानेवायमङ्गीकरोति, अर्थक्रियाकारित्वलक्षणसचोपेतत्वात् , न तूक्तत्वलक्षणरहितानि विधि पाणि घटलपटत्वादिसामान्यानि, उक्तञ्च"जं च विसेसेहिं चिय, संववहारो वि कीरए सक्छ । जम्हा तम्मतं चिय, फुडं तदत्यंतरमभावो" २२१५ । इति । नन्वेवं तर्हि निखिलघटपटादौ वटोऽयं घटोऽयं पटोऽयं पटोऽयमित्याधनुगत- । प्रतीतिरेतन्मते कथं स्थादिति चेत्, उच्यते, अस्वण्डातद्वयावृत्तितस्सोपपादनीयेति, तत्राखण्डाभावनिवेशाच नान्योन्याश्रयः, अस्तु वा शब्दानुगमादेवानुगतत्वव्यवहारः, दण्ड चक्रादिष्वनु. गतसामान्याभावेऽपि दण्डः कारणं चक्रादिरपि कारणमित्यनुगतव्यवहारवदिति । लोकव्यवहारसमत्वादेवास्य नयस्य पञ्चवर्णात्मकेऽपि भ्रमरादावुद्भूतत्वात् बहुतरत्वाद्वा कृष्णादिवर्णअकमेवाभ्युपगच्छति स नयः। एवं तर्हि भ्रा.विप्रसक्तिस्यात् पञ्चवर्णात्मके एकवर्णवोधादिति न च वाच्यम् , कृणादिपदस्योद्भूतकृष्णादिपरत्वेन विवक्षणात् , तेनैव लोकव्यवहारात, यतो न खुद्भूतकृष्णरूपं परित्यज्यान्यरूपाणीक्ष्यन्ते लोरिति व्यवहार नयोऽप्येवमेवाभ्युपगच्छति, प्रत्यक्षमात्रप्रमाणाभ्युपगमपरत्वात्, न नैश्चणिकपञ्वरूपादिकम् । उपचारप्राय इत्येतद्धकोपचारपदस्थार्थमाह उपचारो नामेत्यादिना, कुण्डिका अवतीत्यत्र कुण्डिकापदस्य कुण्डिकास्थजले लक्षणा, तीजंतु-अनिविडत्यप्रतीतिः प्रयोजनम्, यद्वा कुण्डिफापदार्थस्याद्रवत्वेन श्रवणेऽन्वयस्य तात्पर्यस्य वा अनुपपत्तिरवेति बोध्यम् । पन्या गच्छतीयत्र पयिपदस्य पथि गच्छति पुरुषसमुदाये लक्षणा, तीज तु नरन्तर्यप्रतीतिः । यता स्थिरस्थ पथिपदार्थस्य गम्धात्वर्थेऽन्वयस्य तात्पर्यस्य वाऽनुपपत्तिः । गिरिदयत इत्यत्र गिरिपदस्य गिरिस्थत पादौ लक्षणा, तीज तु भूयोदधत्वप्रतीतिः प्रयोजनम् । गिरेरदह्यमानत्वेन दहनक्रिया.याऽनुपपतिरेव वा। तत्प्राय इत्यस्यार्थमाह तबहुल इति-उपचारबाहुल्येन व्यवहारकारीति भावः । भाष्योक्तस्य विकृतार्थ इत्यस्यार्थमाह-विस्तृतो विस्तीर्ण इत्यादि।
Loading... Page Navigation 1 ... 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472