Tattvarthadhigama Sutra

Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand

Page 365

वार्थविवरणगूढार्थदीपिका । एकत्रिंशत्तम० टी० : २८९ : आप्तसम्प्रदायस्य च सुधर्मस्वामिन आरभ्याद्य यावद्वारंवारणोपयोग एवं प्रगल्ममानत्वादित्यधिकमत्र त्यं तत्त्वं विशेषावश्यकादेरवसेयम् । मतत्रयनययोजना चामत्तज्ञानपिन्दोः। किं चान्यदित्युपपत्यइति पूर्वाद्ध ज्ञेयम् । मतत्रयनययोजनेति-अत्र क्रमोपयोगवादिनां जिनभद्रगणिक्षमाश्रमणपूज्यपादानां युगपदुपयोगदयवादिनां च तातपादश्रीमल्लयादिप्रभृतीनां यदेव केवलज्ञान તવ વાર્શનમિત્યમેવાનારા મહાદ્વિપૂ શ્રી સિદ્ધનવિવાદાનાં વસ્ત્રજ્ઞાનવત્રીને एकात्मनि युगपदुत्पते न पा, केवलज्ञानं स्वसमानाधिकरणकवलदर्शनोत्पत्तिक्षणोत्पत्तिकं न वेत्यर्थपर्यवसायिनी प्रथमा विप्रतिपत्तिः, केवलज्ञानकेवलदर्शने क्रमेणैकात्मनि समुत्पद्यते न पा, केवलज्ञानं स्वसमानाधिकरणकवलदर्शनोत्पत्तिक्षणाव्यवहितपूर्वक्षणोत्पत्तिक न वेत्यनुगतार्था च द्वितीया, इत्याद्याः साधारण्यो विप्रतिपत्त्यः। आधविप्रतिपत्तौ विधिपक्षः पूज्यपादश्रीमल्लबादिसिद्धसेनदिवाकराणां, तत्रापि केवलज्ञानं स्वसमानाधिकरणकेवलदर्शनसमानकालीनमपि केवलदर्शनार्जिनमेवेति तातपादश्रीमल्लयादिना, वादिमुख्यश्रीसिद्धसेनादिवाकरार केवलदर्शनादभिन्नमेवेति पाहुः, निषेधपक्षो भगवच्छीजिनभद्रगणिक्षमाश्रमणानामिति । द्वितीयविप्रतिपत्तौ चोक्तवैपरीत्येन विध्यंशे निषेधांशे च ज्ञेयम् । तत्र विश्वविश्वााचार्यश्रीजिनभद्रगणिक्षमाश्रमणानामेवं मतम्-"केवली गं भंते ! इमं रयणप्पमं पुढवीं आगारेहिं हेतूहिं उत्रमाहिं दिलुतेहिं वण्णेहिं संठाणेहिं पमाणेहिं पडोयारेहिं जं समयं जाणति तं समयं पासइ जं समयं पासइ तं समयं जाणइ ? गोयमा ! नो इणडे सम, से केपटेणं भंते ! एवं बुञ्चति केवली णं इमं रयणप्पमं पुढवी आगारेहिं जं समयं जाणति नो तं समयं पासति जं समय पासइ नो तं समय जाणइ ? गोथमा ! सागारे से नाणे भवति अणागार से दंसणे भवति, से तेण्डेणं जाव णोतं समय जाणति एवं जाव अहे सत्तमे " इति प्रज्ञापनात्रिंशत्तमपश्यताख्यपद गतसूत्रपाठदर्शनात् केवलिभगवतामेकस्मिन् समये केवलज्ञानकेवलदर्शनान्यतरोपयोग एच, न तु युगपत्केवलज्ञानोपयोगकेवलदर्शनोपयोगस्यम् । ननु लोके भिकसामग्रीभेदादेव क्रमिककार्यभेदो दृश्यते, न चात्र ‘स इति कथं केवलिनां क्रमिकोपयोगरूपकार्यभेद इति चेत्, मैवम् , केवलज्ञाने केवलज्ञानान्योपयोगसहकृतवलज्ञानावरणक्षयस्य केवलदर्शने च केवलज्ञानोपयोगसहकृतकवलदर्शनावरणक्षयस्य हेतुत्वेनात्रापि क्रमिकसामग्रीभेदस्य सत्वात् , आधकेवलज्ञानात्पूर्व केवलदर्शनस्याभावाद्वयभिचाररसादतः केवलदर्शनसहकृत्यनुकत्या केवलज्ञानान्योपयोगसहकृतति केवलज्ञानकारणकोटायुक्तम् । नन्वेवं तर्हि तथोत्पधेतां केवलज्ञानोपयोग केवलदर्शनोपयोगच, तनाशर समयान्तरे न स्यादेव, नाशकहत्वभावादि त्यपि न चाशनीयम् , अर्हत्प्रवचनस्यानेकनयसमूहमयस्वात्तत्तनयविवक्षैव प्राधान्येन तत्तत्कार्योपयोगिनीत्यत्रर्जुसूत्रनयावलम्बनेन भावमात्रस्य विनाश
માવાનિયતત્વેન સ્વનાશબ્દતિ વાહિતોત્તરક્ષાવર્તિાવાનપેક્ષન સ્વત પુર્વ નાશ, શત "एवं स निहतुक इति तन्मतेनोच्यत इति केवलज्ञानस्य केवलदर्शनस्यापि च स्वत एव