Book Title: Tattvarthadhigama Sutra
Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand

View full book text
Previous | Next

Page 392
________________ તરવાષિવળ હાઈવીપિ સન ટીવ ज्ञानत्वेन हेतुतया तदविरोधादित्याहुः । द्विकमिति जातिव्यक्ती इत्यर्थः । न च लक्ष्यतावच्छेदक इव शक्यताब छेद केऽपि शक्यभावान्नैतत् सांप्रतं, यद्धर्मविशिष्टे वृत्तिवहस्तद्धर्मप्रकारेणोपस्थितः शक्ति विनापि सम्मपादिति वाच्यम् । लक्ष्यतावच्छेदके शक्यसंवन्धरू पाया लक्षणाया बाधेऽपि शक्यतावच्छेदक विशिसवेतविषयावरूपायाः शक्तेरऽवाधात् , विषयताया विशेष्यविशेषणसाधारण्यात् , शक्यतावच्छेदकस्य लक्ष्यताप छेदतुल्यत्वे तद्वदेवानियतत्वप्रसङ्गात् , कोशादित एव विशिष्ट शक्तिसिद्धेश्व, अन्यथा शक्यैक्ये शक्यतापच्छेदकभेदेन पर्यायभेदानुपपत्तेः, यथा त्यजिगन्यादेरिति भावनीयम् , व्युत्पत्तिविशेषेण बोधनियमेऽविनिगमादेव वा द्वयमर्थः । त्रिकमिति जातिव्यक्तिलिशानीत्यर्थः । सत्वरजस्तमोगुणानां साम्यावस्था नपुंसकत्वम् । आधिक्यं पुंस्त्वम् , अपचयः स्त्रीत्वम्, तत्तच्छन्दनिटं तद्द्वाच्यं च, तमेव विरुद्धधर्ममादाय तदादिशब्दा भियन्ते, पाश्चि निकलि वन्यवहारस्तु समानानुपूर्वीकत्वेन शब्दानामभेदारोपात् । तच लि*मर्थे परिच्छे. दकत्वेनान्वेति । एवं च पदार्थपदे पुंस्त्वमेव, व्यक्तिपदे स्त्रीत्वमेव, वस्तुपदे नपुंसकत्वमेवेति, सर्वत्रायं छिनप्रकारताकतद्विशिष्टबुद्धिम्प्रति निरवच्छिन्नतत्प्रकारताकतच्छतिज्ञानस्य सावच्छिन्नतत्प्रकरताकतद्विशिष्टवुद्धि प्रति च सावच्छिन्नमारताकशक्तिज्ञानस्य हेतुत्वमिति भावः । जातिव्यती इति-विशेष्यविशेपणभावापन्ने ते इत्यर्थः । न चेत्यस्य वाच्यमित्यनेना-जयः। સાશ્વત હેતુ માહ-દ્વશિષ્ટત્યાદિ. તાવ છેવો-દ્વાહિતાવછે तीरत्वे । शक्यसबन्यरूपाया-गङ्गापदस्य योजलप्रवाहविशेषरूपयार्थ सामीप्यलक्षातत्सम्बन्धरूपाया। विशिष्ट शक्त्यनभ्युपगमे जातिसक्यतावच्छेदिका न स्यादिति शक्यतापच्छेद कभेदेन पर्यायभेदो न स्यादित्याह अन्यथेति । तद्भदेन त दः कुत्रेत्याशङ्कायां तत्र धान्तमाह-यथेति । त्यज्यात्वर्थः पूर्वदेश विभागानुकूला क्रिया, गम् धात्वर्थ उत्तरदेशसंयोगानुकूला क्रिया, ये क्रिया विभागजनिका सैव संयोगजनिकेत्येवमुभयधात्वर्थक्रियाया ऐक्येऽपि . पूर्वदेशविभागानुकूलत्योत्तरदेशसंयोगानुकूलत्वरूपप्रतिनिमित्तयोदादेव पर्यायभेद इत्यर्थः, विशिष्टे शक्त्यनभ्युपगमे स न स्यादिति भावः । लिङ्गानीति-लिङ्गत्वञ्च प्राकृतगुणगतो धर्मविशेषः, तद्विशेपश्च नपुंसकत्वादिरित्याशयेनाह सत्वेति । तत्तच्छन्दनिष्ठमितिजातिगुणक्रियादिभेदभिन्न दनिष्टमित्यर्थः। तत्तद्वांच्यं पति-स्वाश्रयसवाच्यं चेत्यर्थः । तमेव विरुद्धधर्ममिति समानानुपूर्वीकत्वेऽपि सत्पादिगुणत्रयसाम्यावस्थादिरूपं नपुंसकस्वमित्याधुक्तलक्षणं परस्पराऽसमानाधिकरण लिङ्गभेनेत्यर्थः । भियन्ते पुरत्वादिलिङ्गानेतर. व्यावृत्ततयानुमाया। ननु लिङ्गस्योक्तावस्थारूपत्वे तासां परस्परविरुद्धानां तादित्रिलि. शब्देवस्थानासम्भवेन कथं 'तट त्रिपु' इत्येवं तत्र त्रिलिङ्गावच्यवहार इत्यत आह केषाश्चि. दिति-पाश्चित्तटादिशानां समानानुपूर्वीकत्वानिवन्धनाभेदाध्यासादनेकलिकायव्यवहारोपपत्तिरित्यर्थः । परिच्छेदकत्वेनेति-विशेषणत्येनेत्यर्थः । लिङ्गविशेषविशिष्टस्यवार्थविशेषपाचकतया लिङ्गानुशासनसिद्धतया च स्वाश्रयनाच्यत्वसम्बन्वनाविशेषणत्योपपत्तिरिति भावः । एवञ्चेति निकेशवती नारी लोमशः पुरुषः पृतइत्यादितिलक्षित लौकिकस्त्री

Loading...

Page Navigation
1 ... 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472