Book Title: Tattvarthadhigama Sutra
Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand
View full book text ________________
- વાઈવિવાળવાર્યતીથિ - થારામ દવે णात्मकर्ममेक्षिकाऽभावान जीवाजीवादिवरतुनो यथार्थपरिभावनं स्यादिति यथार्थज्ञानाभावे नायुक्तमपि युक्त युक्तमप्ययुक्त प्रतिमासेत । किञ्च परसमयरूपं यदनित्यत्यादिधर्मप्रतिपादकमेकनयमतं तन्नित्यत्वादिधर्मप्रतिपादकेन तत्प्रतिपक्षभूतेनान्येन नयेन नयविधिज्ञो यदि स्यापदा निराकुर्यात् । किञ्च स्वसिद्धान्तऽपि यदज्ञानद्वेषादिकलुपितस्सन् कोऽपि दोपबुद्ध्या किमपि यज्जीवादिवस्तु अन्यथा परिगृह्णीयात् तदपि यो नयविधिज्ञस्स ५५ नयोक्तिभिर्यथार्थतया स्थापयेत्, अन्यथा तु कथं, तस्मात्कर्तव्यो नयविचारः । उक्तञ्च भाष्ये "परसमएगनयमयं तप्पडिसनयओ निवत्तजा । समए व परिग्गहियं परेण जं दोसबुद्धीए ॥ २२७४ ॥” इति । नन्वेवं तर्हि सर्वत्र नयानामेव सावकाशत्वात् प्रमाणानि निष्प्रयोजनानि स्थुः, एवं निक्षेपा अपीति चेत्, उच्यते, श्रुतात्यप्रमाणविषयी कृतस्य वस्तुनो य एकोऽशः यौ वा द्वाशौ ये वा प्रतिनियतवशास्तदितरांशौदासीन्येन तत्प्रतिपादनमात्रमेव नयफलम् , सशिविशिष्टवस्तुप्रतिपादनं प्रमाणफलम् , नामादिवस्तुभेदप्रतिपादन निक्षेपफलमिति त्रयाणामपि जैनशासने साफल्यमेव, नयप्रमाणनिक्षेपसामान्यलक्षणत प्रतिभेदस्वरूपलक्षणयथार्थज्ञान एव वस्तुनो यथार्थज्ञानं तत्त्वजिज्ञासुमध्यस्थश्रोतजनावबोधनाय यथार्थवाक्प्रयोगश्च स्यात्, नान्यथा । उक्तञ्च विशेषावश्यकभाष्ये"अत्थंजोन समिक्खइ निक्खेव-नयप्पमाणओ विहिणा। तस्साजुत्तं जुत्तं जुत्तमजुत्तं व पडिहाइ २२७३।" इत्यादि लक्षणा नया मिथस्सापेक्षारसुनयाः, स्वाभ्युपगतकवतरधर्मतिरस्करणे सति मिथो निरपेक्षा मिथ्यानया:, ते चापरिमिताः, यतस्ते तपादिभिनिजाभिप्रायेण प्रदर्शिवास्सदेवासदेव वा वस्तु नित्यमेवानित्यमेव वा भिन्नमेवाऽभिन्नमेव वा क्षणिकमेवाक्षणिकमेव बत्यधिककांशप्रतिपादका वचनप्रकारा यावन्तस्तावन्त ५५, वचनपथतुल्यस-ख्यपरसमयतुल्यत्वानयानाम् । उक्तञ्च सन्मता-"जावइआ क्यणप्पहा तावइआ चेव होति नयवाया। जावइआ नयवाया तावइया चेव परसमया ॥१॥” इति । ते च नया: परस्परनिरपेक्षा अत एव स्यावाकवाक्यताऽनापन्नास्सावधारणाः स्वपक्षप्रतिहतत्वान्मिथ्यारूपास्वविपयस्य स्वविषयामिधानस्य च मिथ्यात्वस्यापकाः परसमयरूपा अपि विरुद्धयोसंचासत्वाधारविरोधभावनियामकं सापेक्षभावं गतास्ते निरवधारणार त्याच्छन्दलाञ्छितासमुदिता सत्तोऽन्योन्यनयविषयापरित्यागवृत्तय इतरनयविषयसापेक्षतविषयसत्यत्वनिश्चायका स्वसमयरूपा इति ते प्रमाणभावलक्षणसम्यक्त्वं प्रतिपद्यन्ते । उक्तञ्च विशेषावश्यकभाष्ये"ते चेव य परसमया समत्तं समुदिता सव्वे । २२६५ ।" इति । ननु नयानां प्रत्येका
स्थायां मिथ्यादृष्टित्वात्समुदायेऽपि प्रचुर विपलवसमुदाये विपप्राचुर्यवत् महामिथ्यावृष्टिल्य{प्रसक्त्या न ते समुदिता सम्पत्विं प्रतिपद्यन्ते, नापि परस्पर विवदमाना वस्तुगमका भवन्ति, प्रत्युत मिथो विरोधित्वावस्तुविधावायवे भवन्तीति चेत्, मवम् , परतवानवपोधात्, यतः मधुर विषलवा अपि प्रौढमानवादिनाऽतिप्राज्ञकुशलक्रियपीयूपपाणिमहाधन
Loading... Page Navigation 1 ... 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472