Tattvarthadhigama Sutra

Author(s): Umaswati, Umaswami, Vijaydarshansuri, Yashovijay
Publisher: Motiji Kapurchand Tarachand

Page 372

:२९८ :
तपार्यविवरणदार्थदीपिका । एकवित्तमसू० टी०
गस्य केनचिद्रूपेणोत्पादः केनचिद्रूपेण विनाशः केनचिद्रूपेण प्रौव्यमभ्युपेयमेवेति, तत्र पूर्व- । પૂર્વવલ્ડરોત્તરોત્તર વ હેતુત્વાવુપીમત થવ દેવોપયોધરોપંપત્તિપિતિ તત્ર शुद्धर्जुनसमाश्रयणेन केवलदर्शनकुर्वपात्मकन केवलज्ञानेन केवलज्ञानकुपात्मकस्य केवल.. दर्शनस्योत्पत्तिस्तथाविधेन केवलदर्शनेन तथाविधस्य केवलज्ञानस्योत्पत्तिरित्येवं केवलोपयोग । धारा निसाधैव, तदपेक्षयापर्यवसितत्वमपि सुसङ्गतम् । यथा च घटविषयकविज्ञानपटविषयकविज्ञानमविषयकविज्ञानाधविच्छिन्नप्रवाहस्य प्रवृत्तिविज्ञानसन्तानत्वं प्रवृत्तिविज्ञानत्येन ५८पटादिविज्ञानानां साजात्यमुपादाय निर्वहति, अन्यथा घटविज्ञानत्यादिना चटपटादिविज्ञानानां प्रत्यक्षत्वानुमानत्यादिना वा प्रत्यक्षानुमानादीनां च साजात्याभावात्प्रवृत्तिविज्ञानस-नतिरपि जाग्रदशाभाविनी न स्यात् , तथा केवलज्ञानकेवलदर्शनयोः केवलज्ञानत्वेन केवलदर्शनत्वेन वा साजात्याऽभावेऽपि केवलोपयोगत्वेन साजात्यात्प्रथमं केवलज्ञानं ततः केवलदर्शनं ततः केवलज्ञानमित्येवं केवलोपयोगाविच्छिन्नप्रवाहलक्षणा केवलोपयोगसन्ततिरनाकुलमवतिष्ठत इत्यभिप्रायवता पूज्यानां जिनभद्रगणिक्षमाश्रमणानां मतमतिमनोहरमेवेति। सिद्धसेनःकेवलज्ञानमेव केवलदर्शनं, न तयोर्भेद इत्यभ्युपगता सम्मतिप्रणेता सिद्धसेनदिवाकर, भेदोच्छेदोन्मुख-केवलज्ञानदर्शनयोर्यो भेदस्तदुच्छेदपरं तयार+यमेवेत्यभ्युपगमपरं संग्रहमधिगतः-उक्तसङ्ग्रहमवल+०य केवलज्ञानदर्शनयोरैक्यं स्वीकृतवान्, केवलज्ञानदर्शनयोरक्ये यदेव केवलज्ञानावरणं तदेव केवलदर्शनावरणमिति तत्क्षयलक्षणकारणघटितसाम या एकत्वासामग्रीभेदाभावान योगपधं तयोः, नापि च केवलदर्शन प्रति केवलज्ञानस्य कारणत्वान्तरं गौरवावहं कल्पनीयमिति न तयोः क्रमोऽपि, फिन्त्येकस्याप्येकसामग्रीतो जायमानस्य केवलोपयोगस्याशेषसामान्यविषयकवादर्शनत्वमशेषविशेषविषयकवाज्ज्ञानत्वमित्युपाविप्रयुक्तो भेदः, न तु परमत्येति युक्तम् , तथा च सर्वनयमय स्थाद्वादे तत्तन्नयभेदावलम्बनेन तत्तत्पक्षत्रणसूत्रधारास्त्रयोऽपि सूरयः स्याद्वादसेवकरसिका एंवेति तेषां पक्षा युक्त्युपपन्नत्वान विषमा इत्युपसंहरति मादिति (पटम् । अत्र 'अपि' इत्यस्य स्थाने ' अमी' इत्यपि पाठ: ॥२॥ यथा चोपयोगलक्षणो जीव इति निरुपयोगस कदापि न भवतीति चिसामान्य मुपयोगापराभिधानमनाय नन्तमेव तद्रूपं यत्पुरुषपदेनोच्यते तस्यैव च केवलोपयोगो विशेषस्सादिरनन्तश्चेति केवलोपयोगात्मना तदपि चित् साधपर्यवसितमिति गीयते, तथा तदेव चित्सामान्यं सविशेषस्य केवलोपयोगस्य यो विशेषौ ज्ञानदर्श नस्वभावौ साकारोपयोगनिराकारोपयोगौ तद्रूपसूक्ष्मांशापेक्षया क्रमिकमपि स भवति । तथा च केवलोपयोगस्यैव चिसामान्यविशेषस्य मुख्यतया विवक्षितत्वे तदंशयारवान्तर विशेषयो साकारानाकारोपयोगयोस्तद्रूपप्रविष्टत्वेन 'गौणतया विवक्षितत्वे साधपर्यवसितत्व, साकारानाकारोपयोगयोरेवं मुख्यतया विवक्षितत्वे उपयोगसामान्यस्य च गौणतयाऽऽश्रयणे क्रमिकस्पमित्येव व्यवस्था पूरीणामभिमता सूपपावत्याशयेनाह.. વિલ્સામાન્યનિતિ જેવા વિરોષે પુરુષપમારિ વકૃષિ શેતે હતિ પુરુષા