________________
મારીયા
મારીષા દસ પ્રચેતસની સ્ત્રી, પ્રાચેતસ દક્ષની માતા. આનુ. વાક્ષી' એવું ખીજું નામ પણ હતું. મારીષા (૨) આક નાગની કન્યા, અને યદુકુલેાપન શૂર રાજાની સ્ત્રી. આનું ભેજા એવું ખીજું નામ હતું.
મારુત એક બ્રહ્મર્ષિ' (૩. ભગુ શબ્દ જુએ.) મારુત (ર) એક બ્રહ્મષિ (અગિરા શબ્દ જુએ.) મારુત (૩) પાંડવપક્ષ તરફના મરુભૂમિ દેશના રાજા મારુત (૪) વાયુનું એક નામ. મારુતતવ્ય વિશ્વામિત્ર ઋષિના પુત્રામાંના એક. મારુતિ વાયુના પ્રસાદ વડે અંજનાને થયેલા પુત્ર,
હનુમાન તે (હનુમાન શબ્દ જુઓ.)
માકટિ એક બ્રહ્મર્ષિ' (૩, અંગિરા શબ્દ જુએ.) માડ એક ઋષિ,
માય સ્વાયંભૂ મન્વન્તરમાંના બ્રહ્મમાનસ પુત્ર ભૃગુના ધાતા નામના પુત્રને પૌત્ર, અને મૃકડ ઋષિના પુત્ર. શિવના વરદાને કરી ચૌદ કલ્પ જેટલું આયુષ્ય થયું હતું તે આનું જ હશે એમ જણાય છે. આશીર્વાદમાં “માંર્કંડઋષિનુ` આયુષ્ય’ કહેવાય છે તે જ આ. માÝય (૨) એક બ્રહ્મષિ, આ પ્રાયઃ ચાલુ મન્વન્તરમાંના અગિરા કુલાત્પન્ન હશે / મત્સ્ય અ૦૧૬૬ • આણે ઘણાં વર્ષોં તપ કર્યાથી ભગવાન પ્રસન્ન થતાં આપની માયા કેવી હશે તે જોવાની મારી ઇચ્છા કરે, એવું કહેતાં તથાસ્તુ કહી ભગવાન અંતર્ધાન થયા. કાંઈ કાળ પછી, એકાદ નિત્ય નિયમ પ્રમાણે પેાતાને આશ્રમે બેઠેલા હતા તેવામાં એકાએક
પ્રચંડ વાયુવાવા માંડયો અને જોતજોતાંમાં ચારે તરફથી સમુદ્ર ઊલટો અને પૃથ્વી જળજળાકાર થઈ ગઈ ઢાય એવા આને ભાસ થયેા. જોકે વસ્તુતઃ એવું બનેલુ નહી", એટલામાં સમુદ્રજળમાં
એ એકલા આમથી તેમ તરવા લાગ્યા. તેવામાં ત્યાં એની દૃષ્ટિએ એક વડનું ઝાડ પડયું અને તેની સમીપ એ જોઈ રહ્યો હતા. એટલામાં વડના એક પાંદડા ઉપર કાઈ સુંદર બાળક સૂતેલું છે,
૬૫
માતડ
એવુ... આણે જોયુ.. એ બાળકની પાસે જતાં જતાંમાં તેના શ્વાસના વાયુના આકષ્ણુને લઈને ખે'ચાઈને એ બાળકના ઉદરમાં જઈ પડયો ! ત્યાં એણે પૃથ્વી, નગરી, ગામ, નદી ઇત્યાદિ સર્વાં કાંઈ બહારની પેઠે જ દીઠું, એટલું જ નહિ, પણ ત્યાં પાતે પેાતાના આશ્રમમાં બેઠા છે એવું પણુ દીઠું ! એટલામાં જ પુનઃ એ બાળકના ઉચ્છ્વાસની સાથે જ બહાર આવી પડીને જુએ છે તે! સમુદ્ર, વડનું ઝાડ, બાળક ઇત્યાદિ કશુંયે ન મળે અને પેતે પેાતાના આશ્રમમાં બેસી સ્વસ્થ રીતે તપ કરી રહ્યો છે! આથી આ પામતા સ્વસ્થ ખેઠા, આ પ્રમાણે તે બેઠા હતા ત્યાં પુનઃ ભગવાન પ્રગટ થયા અને એને અનેક પ્રકારના વર આપી અંતર્ધાન થયા / ભાગ૦ ૧૨ સુ૦ અ૦ ૮–૧૦, ૭ યુધિષ્ઠિરને અરણ્યવાસ વખતે અનેક ઇતિહાસે સભળાવ્યા તે આવું જ હશે એમ જણાય છે. / ભાર॰ વન૦
અ૦ ૧૮૩–૧૯૦,
માર્કડેય (૩) દશરથ રાજાના ઉપઋત્વિજોમાંના એક /
વારા બાલ સ૦ ૭.
માય (૪) દારથિ રામના આઠ ધર્મ શાસ્ત્રીમાંના એક બ્રાહ્મણ / વા॰ રા૦ ઉત્તર૦ સ૦ ૭૪, શ્લેા. ૪.
માર્ક તૈયાશ્રમ ક્યુમાનના જિલ્લામાં વાધેશ્વરની સમીપ, ગેામતી અને સરયૂના સંગમ આગળ આવેલું ક્ષેત્રવિશેષ, પાંડવા વનવાસના સમયમાં ત્યાં પણ ગયા હતા | ભાર૦ ૨૦ ૧૩૦–૧, માયતી તીર્થવિશેષ | ભાર૦ ૧૦૮૨–૭૯. મા`ણાપ્રયા પ્રાધાની અપ્સરા કન્યાઓમાંની એક
ભાર॰ આ૦ ૪૬-૪૫.
માશી` માગશર મહિને, ભગવાનની વિભૂતિ, માજાર સેામવંશી પુરુકુલેત્પન્ન અજમીઢ વંશના ધનુના કુલમાં ઉત્પન્ન થયેલા જરાસપુત્ર સહદૈવના ત્રણ પુત્રામાંના મધ્યમ, આ પુત્ર શ્રુતશ્રવા. માંડ મૃત અ ́ડને ચૈતન્યમય કરનાર પરમાત્મા તે. માંડ (૨) સૂર્ય / ભાર॰ આ૦ ૬૯-૧૫.
