________________
યુધિષ્ઠિર
યુધિષ્ઠિર અર્જુન સંશપ્તક ગયો હોવાથી અભિમન્યુને વધ નાખ! ઇત્યાદિ કહીને યુધિષ્ઠિર અર્જુનને મહેણાં થયો. (૨. અભિમન્યુ શબ્દ જુઓ.) એથી આના મારતા હતા પણ તેથી અર્જુનને વિશેષ કેપ થયો. શેકની સીમા રહી નહિ અને હવે અમારે રાજ્ય નહિ. જ્યારે જ્યારે “ગાંડીવ ધનુષ્ય ફેંકી દે” લઈ શું કરવું છે એમ કહી શેક કરવા લાગે એવા બોલે યુધિષ્ઠિરે કહ્યા ત્યારે તેને એટલે રોષ એ જાણી ત્યાં વ્યાસ (કૃષ્ણદ્વૈપાયન) પ્રગટ થયા
વ્યા કે ખડૂગ કાઢી યુધિષ્ઠિરને મારવા ધસ્યો; અને આને એના શોક નિવારણને અથે અકંપની
કારણ કે ગાંડીવ ધનુષ્યની નિંદા કરનારને શિરછેદ રાજાને ઈતિહાસ (૧. અકંપન શબ્દ જુઓ.), સત્ર કરવાની તેણે પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી. આ જોતાં જ રાજાને ઇતિહાસ અને પૌરવ રાજા, ઓશીનર, કૃષ્ણ તેને પકડી લીધો અને અધર્મ કરતાં અને શિબિ, દશરથિ રામ, ભગીરથ, અલવિલ, દિલીપ, ધર્મ કરતાં અધમ કેવી રીતે થઈ જાય છે તે વિષય માંધાતા, યયાતિ, અંબરીષ, શશબિં, ગય, રંતિ- બલાક નામના વ્યાધનું એક, અને કૌશિક બ્રાહ્મણને દેવ, ભરત, પૃથુ અને જામજન્ય રામ એ સર્વના ઈતિ- એક, એમ બે વૃત્તાંત તેને સંભળાવી, તેનું હાસને ક્રમે ક્રમે એક્કેક અધ્યાય કહી કહ્યું કે સાંત્વન કર્યું. (૨. બલાક, અને ૨. કૌશિક શબ્દ આવા આવા મોટા પરાક્રમીઓને પણ સખત કષ્ટ જુએ.) પછી કૃષ્ણ યુધિષ્ઠિર બચે અને અર્જુનની સહવું પડયું છે, માટે મૃત્યુ અનિવાર્ય છે એમ પ્રતિજ્ઞા પણ તૂટે નહિ માટે તેને એવી યુક્તિ જાણું તું અભિમન્યુ વિષયે શેક કરીશ નહિ બતાવી કે તું કઠોર શબ્દો બેલી યુધિષ્ઠિરને તાડન એમ કહી વ્યાસ અંતર્ધાન પામ્યા. ભાર, દ્રોણ, એટલે થયું. પછી અર્જુને એમ કરી, યુધિષ્ઠિરઅ૦ ૫૬-૭૦.૦ વ્યાસે કહેલા આ ઇતિહાસને ભારત
ની ક્ષમા માગી, એના આશીર્વાદ લઈ કર્ણ તરફ માં ડષરાજિકાખ્યાન એવું નામ કહ્યું છે.
ગયા. / ભાર૦ ક. ૭૫. કર્ણને મારી તંબુએ પાછા દ્રોણાચાર્યને મરણ પામ્યા પછી બે દિવસનું આવી એ વાત યુધિષ્ઠિરને કહી. તેથી એને પરમ કર્ણનું યુદ્ધ શરૂ થયું. તેમાં કર્ણથી ઘણે જ ત્રાસ સંતોષ ઊપજે. (૧. કર્ણ શબ્દ જુઓ.) - પડવાથી યુધિષ્ઠિર પિતાના તંબુમાં ગયા હતા. કર્ણ મરણ પામ્યા પછી યુદ્ધને અઢારમે દિવસે તેવામાં કૃષ્ણ અને અર્જુન એને રણમાં ન જેવાથી દુર્યોધને શલ્યને સૈનાપત્ય આપ્યું. તેણે ઘણી હઠથી એની શોધ કરવા તંબુએ આવ્યા. યુધિષ્ઠિરે યુદ્ધ કર્યું. તેમાં છેવટે આને હાથે તે મરાય. જાણ્યું કે અર્જુન કર્ણને મારીને અહીં આવ્યો છે. તે જ દિવસે સંધ્યાકાળે દુર્યોધન મરાય ને ભારત તેથી તેણે અર્જુનની એટલી બધી પ્રશંસા કરી કે યુદ્ધની સમાપ્તિ થઈ. પછી આણે રણમાં મરણ તે જોઈ અર્જુનને અતિશય આશ્ચર્ય થયું. છેવટે પામેલા દુર્યોધનાદિ ભાઈઓ અને વીરોનું ઉત્તરઅર્જુનને કહ્યું કે તમે રણમાં કોઈ ઠેકાણે દેખાયા કાર્ય કર્યું તે પછી આને રાજયાભિષેક થયે. નહિ એટલે તમારી શોધ કરતા હું અહીં આવ્યું પરંતુ જ્ઞાતિવધનું મને લાગેલું પાપ કેમ દેવાશે, છું; હજુ મેં કર્ણને માર્યો નથી. હવે અહીંથી એ વિષયે એને ઘણું જ ચિંતા થવા લાગી. જઈને મારીશ. | ભાર૦ કર્ણ અ૦ ૬-૭૩, કૃણે તેને ઘણો બંધ કર્યો પણ તેના મનનું • આ ઉપરથી યુધિષ્ઠિરે અર્જુનની અતિશય સમાધાન થાય નહિ. એથી કૃષ્ણ તેને ભીષ્મ પાસે નિર્ભ સ્નેના કરતાં કહ્યું કે તું અવતર્યો તેના કરતાં લઈ ગયા, અને તેની પાસે આના મનનું માતાને ઉદરેથી ગર્ભપાત થયો હોત તે સારું થાત! સમાધાન કરાવડાવ્યું. ભીમે અનુશાસનપર્વ અને અરે ! તે હજુ સુધી કર્ણને માર્યો નથી ! ધિક્કાર શાંતિપર્વ દ્વારા અનેક ઈતિહાસ એવા સંભળાવ્યા કે હજો ! આ ગાંડીવ ધનુષ્ય તું વ્યર્થ શા માટે રાખી જેણે કરીને વર્ણાશ્રમ અને તેનાં કર્મોને આને રહ્યો ? કાંતે કોઈને આપી દે અથવા તે ભાંગી ઉત્તમ બોધ મળ્યો. એ સઘળું અહીં દર્શાવ્યું નથી,
