Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 10

પ્રત્યયાર્થ મનાય છે. 99॥
गोत्रोत्तरपदाद् गोत्रादिवाऽजिह्वाकात्य - हरितकात्यात् ६।१।१२॥
ગોત્ર-અપત્ય પ્રત્યયાન્ત નામ છે ઉત્તરપદ જેનું એવા નામને ગોત્ર પ્રત્યયાન્ત નામની જેમ જ તદ્ધિત પ્રત્યય થાય છે. પરન્તુ બિાાત્વ અને હરિતજાત નામને; પોતાના ગોત્ર પ્રત્યયાન્ત ઉત્તરપદની જેમ પ્રત્યય થતો નથી. યથા પારાયળીયાસ્તથા વનવારાયળીયા:- અહીં વર નામને અપત્યાર્થમાં ‘નઽાવિખ્ય૦ ૬-૧-રૂ' થી · ગાયનળુ (આયન) પ્રત્યય. ‘વૃધિ:૦ ૭-૪-૧' થી ઘર નામના આઘ સ્વર મૈં ને વૃદ્ધિ ના આદેશ. ‘ગવર્ષે ૭-૪-૬૮' થી નામના અન્ય ૐ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી ચારાયળ નામ બને છે. તેને ‘વૃદ્ધિ ર્યસ્થ૦ ૬-૧-૮' થી ૩ સંશા થવાથી ‘વોરીયઃ ૬-૨-૨૨' થી પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી પારાયળીયા: આવો પ્રયોગ થાય છે. તેવી જ રીતે વતપ્રધાનવારાયા: આ વિગ્રહમાં ‘મયૂર૦ રૂ-9-99॰' થી સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન ગોત્ર પ્રત્યયાન્તોત્તરપદક ખ્વતવારાયÇ નામને પણ આ સૂત્રની સહાયથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ડ્વ પ્રત્યય . . વગેરે કાર્ય થવાથી વવતવારાયળીયા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-ચારાયણસમ્બન્ધી. કમ્બલચારાયણ સમ્બન્ધી.
અનિદ્વેત્યાવીતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ગોત્ર પ્રત્યયાન્તોત્તરપદક બિાળાય અને હરીતાત્વ નામને; ગોત્રપ્રત્યયાન્તોત્તરપદની જેમ પ્રત્યય થતો નથી. તેથી હ્રાતીયાઃ પ્રયોગની જેમ નિાવપતઃ વ્હાત્ય: અને હરિતમક્ષઃ વ્હાત્યઃ આ વિગ્રહમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન નિાહાત્ય અને તિાત્ય નામને વ પ્રત્યય થતો નથી. પરન્તુ ‘તસ્યેવમ્ ૬-૩-૧૬૦' થી ગળુ (૪) પ્રત્યય. નામના અન્ય 7 નો ઉપર જણાવ્યા મુજબ લોપ. ‘વૃદ્ધિ: સ્વરે૦ ૭-૪-૧’ થી આદ્ય સ્વર રૂ ને અને જ્ઞ ને અનુક્રમે વૃદ્ધિ
ઊં