________________
તો પછી શિક્ષણનું માધ્યમ કયું હોવું જોઇએ ?
વિચારનું જે માધ્યમ હોય છે. માણસ જે ભાષામાં વિચારે અને જે ભાષામાં સ્વપ્ન જુએ તેને શિક્ષણનું ઉચિત માધ્યમ ગણવું જોઇએ. કારણ કે પ્રત્યાયન કરાવવું એ જ તો ભાષાનો ઉદ્દેશ છે. પરંતુ પ્રત્યાયનની વસ્તુ (કન્ટેન્ટ) માણસના મગજમાં ઊતરે તો કામનું. ટપાલી તો કોરું પોસ્ટકાર્ડ પણ યોગ્ય સરનામે પહોંચાડી શકે. આપણે એ વાત ભૂલવી ન જોઇએ કે માધ્યમ કરતાં કન્ટેન્ટની મહત્તા ઘણી વધુ હોય છે અને પ્રત્યાયન જેટલું સરળ તેટલું જ ગ્રહણ જલ્દી થાય છે.
મેરિટ લિસ્ટમાં ઘણું કરીને માતૃભાષા થકી શિક્ષણ મેળવનારાઓ જ ચમકતા રહ્યા છે. વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીમાં અગ્રેસર મનાતા જપાન, જર્મની, રશિયા, ફ્રાન્સ જેવા દેશોમાં બાલમંદિરથી લઇ યુનિવર્સિટી સુધીનું સંપૂર્ણ શિક્ષણ માતૃભાષાના માધ્યમથી જ અપાય છે.
શિક્ષણનું માધ્યમ પૂર્વપરિચિત હોય તો સમજાવાતો પદાર્થ સીધો જ ગળે ઊતરી જતો હોય છે. નવા અને અપરિચિત અથવા અત્યંત અલ્પપરિચિત માધ્યમથી સમજાવાતા પદાર્થને આપણું મગજ લગભગ, વાયા માતૃભાષા જ સમજતું હોય છે. શીરો સીધો જ ગળે ઊતરી જતો હોય છે જ્યારે કડક વસ્તુને ગળે ઉતારતાં દાંતે ચાવવાની કસરત કરવી પડે છે. માતૃભાષા એ તો બાપીકી મૂડી છે. પારકી મૂડીએ ધંધો કરનારને વ્યાજનો ભાર વેઠવો જ પડે.
માતૃભાષા એ વ્યક્તિની આંખ છે. તે આંખથી દૂરનું પણ જોઇ શકાય તે માટે દૂરબીનના સ્થાને અન્ય ભાષાઓ ભલે રહે. માતાના ધાવણ કરતાં પણ પાઉડરનાં દૂધને અત્યધિક આદર મળે ત્યારે જીવ ચોક્કસ બળે.
માતૃભાષાના માધ્યમની વાત જ્યારે જ્યારે પણ નીકળે છે ત્યારે અમુક વર્ગ જાણે કે એમ જ માની બેસે છે કે અંગ્રેજીને શિક્ષણમાંથી સમૂળગું દૂર કરવાની વાત કરીને અંગ્રેજી ભાષાથી બિલકુલ વંચિત રાખીને વિકાસ અવરોધવાની આ વાત છે. અંગ્રેજી ભાષા શીખવી અને સમગ્ર શિક્ષણ અંગ્રેજી માધ્યમમાં લેવું તે બે વચ્ચે ઘણો ફરક છે. ભાષા અને માધ્યમનો આ રીતે ખીચડો ન કરવો જોઇએ.
અનેક ભાષાઓ ઉપરનું કૌશલ્ય તો ગુણાત્મક છે. જૈન શ્રમણો માટે 'નાનાવિકેસમાસUળુ(અનેક દેશ દેશાવરની ભાષાના જાણકાર) એવું ને શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
