________________
જ કોઇની માં એ સવા શેર સૂંઠ ખાધી હોવાની વાત... આ કાર્યના શ્રીગણેશ કરવાની વાત. આ મિયાં મહાદેવને મેળ ન હોવાની વાત.
આ બધું અન્ય ભાષામાં કઇ રીતે ઉતારી શકાય ? ભાષાંતર તો શબ્દમાત્રનું થઇ શકે. પણ તેમાં ફોટોગ્રાફ અને કટ આઉટ જેટલો ફરક રહેવાનો.
શેક્સપિયર ને મિલ્ટનને માણવા જતાં નાનાલાલ ને દલપતરામ ને ખોવા પડે. વર્ડ સ્વર્થનું “ડેફોડિલ્સ' ભણનારો મેઘાણીની રાષ્ટ્રદાઝ ને શૌર્યભાવનાથી ટપકતી કવિતાઓથી વંચિત રહેવાનો જ. ભાષાની સાથે ભાવનાઓ પણ બદલાય છે તે ભૂલવું ન જોઇએ.
અંગ્રેજી માધ્યમની શાળાની પ્રેયર અને માતૃભાષાની શાળાની પ્રાર્થનામાં પણ ફરક હશે. પ્રાર્થના અને પ્રેયર શબ્દો વચ્ચે માત્ર ભાષાકીય ભિન્નતા જ નથી. આના આધારે નમન, પ્રણામ કે પંચાંગ પ્રણિપાતના સ્થાને એક હાથ કપાળે ને ખભે લગાડીને ઇસાઇ ક્રોસવતુ ટટ્ટાર ઊભા રહીને પ્રણામ કરતાં દીકરો શીખી જાય છે.
એક પણ બોંબ ઝીંક્યા વગર અને એક પણ રક્તબિંદુનો પાત કર્યા વિના જ જો કોઇ પ્રજાનો સર્વનાશ કરવો હોય તો તેને, તેની ધર્મ, સંસ્કૃતિ અને ભાષાથી અળગી કરી દેવી જોઇએ. પ્રજાને જો બલ્બ કહીએ તો ધર્મ-સંસ્કૃતિને વિદ્યુત કહેવી પડે અને એ વિદ્યુતનું પરિવહન કરતી વાયરસિસ્ટમ છે પોતાની ભાષા. તે છૂટી એટલે ધર્મ સંસ્કૃતિ આપ મેળે જ નાશ પામે, પછી વિદ્યુત વગર કોઇ બલ્બ ઝબૂકતો નથી.
એક વખત હતો કે દુનિયામાં પંદર હજાર ભાષાઓ બોલાતી હતી. આજે તેમાંથી અડધી માંડ બચી છે. જર્મનની બીલફેલ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર ક્રિશ્ચિયન લેહમેન તો કહે છે કે આવનારા એકસો વર્ષમાં જ આજની ત્રીજા ભાગની ભાષાઓનો સફાયો થઇ જશે. કેટલાક વિચક્ષણોની ગણતરી પ્રમાણે કદાચ આવનારા સૈકાના અંતે આજની ૯૦ ટકા ભાષાઓ લુપ્ત થઇ ગઇ હશે.
ભાષાનું મોત ક્યારેય “સડન કોલેસ'ના રૂપમાં આવતું નથી. રિબાઇ રિબાઇને મરતા લાંબી માંદગીના દર્દીની જેમ ભાષાનું મૃત્યુ પણ બહુ ધીમી ગતિએ થતું હોય છે. તેથી આવનારું મૃત્યુ ઝટ કળાતું નથી.
- શિક્ષણની સોનોગ્રાફીe
૩૧૪
