________________
કર્મ થીયરીનો બોધ આપતો એકાદ ફકરો પણ જ્યાં ફાળવી શકાયો ન હોય તે શિક્ષણ મેળવીને તૈયાર થયેલા વિદ્યાર્થીમાં રોગ, આપત્તિ, નુકસાની અને નિષ્ફળતાને પચાવી શકવાની ક્ષમતા કેળવાય તે પથ્થર પર ગુલાબ ઉગાડવા જેવી વાત થઇ. ધ્યાન અને અધ્યાત્મ જેવા શબ્દોના અર્થમાત્ર સુધી પણ ન પહોંચાડી શકે તે શિક્ષણ માનસિક ચંચળતા ઘટાડીને વ્યક્તિમાં એકાગ્રતા પ્રગટાવે તે વાત જ અસ્થાને છે. સમાધિ, સદ્ગતિ અને પરમગતિનું લક્ષ કેળવવામાં આજનું શિક્ષણ સર્વથા નિષ્ફળ નીવડ્યું છે.
એતિહાસિક સત્ય બતાવીને તેણે પ્રાગૈતિહાસિક સત્યને ઉડાડ્યું છે. વૈજ્ઞાનિક સત્ય દ્વારા અનુભવગમ્ય કે શ્રદ્ધાગઓ સત્યને ફગાવી દીધું છે. મનોવૈજ્ઞાનિક સત્ય રજૂ કરીને અતીન્દ્રિય સત્યને દબાવ્યું છે. ભૌગોલિક સત્યને નામે બ્રહ્માંડ સત્યનો છેદ ઉડાડયો છે.
આવું શિક્ષણ બે તબક્કામાં નુકસાન પહોંચાડે છે
(૧) જે પ્રજાના જીવનમાં ધર્મ વણાયેલો છે તેવી પ્રજાને ધર્મનિરપેક્ષ શિક્ષણ આપીને અવાસ્તવિકતા અર્પે છે.
(૨) ગોબેલ્સ ન્યાયથી લાંબા ગાળે નવી પેઢીને ધર્મ અને મૂલ્યોથી સર્વથા દૂર કરી નાસ્તિક બનાવી દેવાનું કાર્ય કરે છે.
વર્તમાન શિક્ષણમાં જીવનને વિજ્ઞાનથી વંત્રિત કરવાની વાત પુષ્કળ છે પણ જીવનને ધર્મથી નિયંત્રિત કરવાનું દિશાસૂચન પણ નથી. જેનધર્મગ્રન્થોમાં માર્ગાનુસારી જીવનના પાંત્રીશ ગુણોનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે. તેમાં આહાર સંયમ, ભોગ નિયંત્રણ, સાદગી, સંતોષ, પ્રામાણિકતા, વડીલજનસેવા, વાણીસંયમ, વિવાહ અને વેશ અંગેનું ઔચિત્ય, નમ્રતા, સરળતા, પાપભીરુતા, રાષ્ટ્રાચાર, શિષ્ટાચાર વગેરે સર્વાગીણ માનવીય મૂલ્યોને આવરી લેવાયા છે. જીવનમાં મૂલ્યશિક્ષા માટે આવું શિક્ષણ કદાચ સર્વગ્રાહ્ય અને સર્વશ્રેષ્ઠ સિલેબસ બની શકે.
દેશની બિનસાંપ્રદાયિકતાએ શિક્ષણમાંથી ધર્મને દૂર કરી દીધો. નીતિ, દયા, સદાચાર, વગેરે તમામ મૂલ્યોનું કેન્દ્રબિન્દુ ધર્મ છે. તેથી ધર્મનિરપેક્ષતા એ મૂલ્યનિરપેક્ષતા ઊભી કરે છે અને મૂલ્યનિરપેક્ષ શિક્ષણ શું ઊભું કરે છે તે
શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
