________________
ત્યારે આજના ભણેસરીઓને આ બધું લંબગ, બોગસ અને બેકવર્ડ લાગે છે. હકીકતમાં આ બધી વિભાવનાઓ શીખવવા દ્વારા પ્રકૃતિચક્રનું સુરક્ષાચક્ર તૈયાર થઇ જતું હોય છે.
પ્રકૃતિમાં જીવત્વ કે દેવત્વને માનનારા પર્યાવરણનો વિષય ભણતા નથી પણ પર્યાવરણને જાળવે છે. આજનું શિક્ષણ લેનારો પર્યાવરણ ભણે છે, જાળવતો નથી. જળ અને વનસ્પતિમાં રહેલા ચૈતન્યનો આદર કરવાનું શીખવાય તો વિદ્યાર્થી નિરર્થક પાણી વેડફતા પહેલા કે એક પાંદડું પણ તોડતા પહેલા વિચારશે. પણ સ્કૂલની લેબોરેટરીમાં ચાલતા પેલા ટેસ્ટટ્યૂબવાળા પ્રેક્ટિકલ્સ, એવો ફાલ જન્માવી શકે જે વોટર પાર્ક અને રિસોર્ટ બનાવવા ખાતર જંગલોનો ખાત્મો બોલાવવાનો પરવાનો આપી દે. “નિંદામણ કુરુ !'
ગણિત શીખવવા કયાંક દાખલો કરાવાય છે.
“રમેશ બજારમાંથી સોળ ઇંડા લાવ્યો. તેમાંથી ચાર ઇંડા પોતે ખાધા, સાત બાજુવાળાને આપ્યા, તો રમેશ પાસે કેટલાં ઇંડા બચ્યાં?”મરોડદાર અક્ષરે મુન્નો જવાબ લખે છે. પાંચ'. સાચું ! અહીં મુન્નો માત્ર ગણિત જ નથી શીખતો, સાઇડ ઇફેક્ટ રૂપે ઇંડાને તે ખાદ્ય પદાર્થરૂપે પણ સ્વીકારતો થાય છે. આ તથ્યની ગંભીર નોંધ લેવાશે ત્યારે તરત જ ઇંડાના સ્થાને કેળા ગોઠવાઇ જશે.
માછલી, માંસ ને ઇંડામાં રહેલી કેલરી કે પ્રોટીન્સના ઊંચા આંક બતાડીને તેમાં રહેલી પોષકતા ને હાઇલાઇટ કરાય ત્યારે તેમાં રહેલું જીવત્વ વિસરાય છે. પછી ઊભા થનારા હિંસક સમાજમાં દયા કરુણા કે માનવતા કેમ ખાડે ગઇ છે તેવો પ્રશ્ન કોઇએ પૂછવો નહીં “હું નીચે કેમ પકડ્યો ?” એવું શેખચલ્લી પૂછે શકે ખરો ?
દયા અને કરુણા તો દૂરની વાત થઇ. આજના શિક્ષિત પાસે જ ભ્રાતૃભાવ ને કૌટુંબિકતાની પણ ખેંચ પડતી હોય તો નહાઇ નાંખવું જોઇએ આવા શિક્ષણના નામનું ! નાનપણમાં નિબંધલેખન કરતા બધા શીખ્યા હશે, “મારું ઘર' તેમાં લખવાનું હોય છે. “મારા કુટુંબમાં અમે ચાર સભ્યો છીએ. હું, મારા પાપા, મમ્મી અને મારી બહેન વગેરે..” આવું લખાણ કરવાથી બાળક માત્ર નિબંધલેખન જ નથી શીખતો પણ વિભક્ત કુટુંબની વિભાવના
શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
