________________
શિક્ષણના માળખામાં શિક્ષણ કરતાં પરીક્ષાને વધુ મહત્ત્વ અપાય છે. વિદ્યાર્થી શાળા કે કોલેજમાં શિક્ષણ લેવા જાય કે ન જાય, પરીક્ષા આપવા માટે તો ચોક્કસ જાય છે.
અમુક તબક્કે ફ્રેન્ચ જેવી તદ્દન અજાણી અને અનુપયોગી ભાષા લેવા પણ વિદ્યાર્થીઓ લલચાય છે તેનું કારણ એ જ હોય છે કે તે સ્કોરિંગ સજેક્ટ ગણાય છે. તેથી પરીક્ષાના પરિણામમાં ખાસ્સો ફરક પાડી શકે. શિક્ષણના માળખામાં જો પરીક્ષા-લક્ષિતા ન હોત તો જેનો ક્યારેય ઉપયોગ કરવાનો ન હોય તેવી ભાષા કોણ શીખે ?
વાસ્તવમાં પરીક્ષા એ વિદ્યાર્થીની ગ્રહણશક્તિને અને શિક્ષકની અસરકારકતાને માપવાનું સાધન માત્ર છે. આજે આ સાધન, સાધ્ય બની ગયું છે. ભણતર માટે પરીક્ષા હોવાને બદલે આજે પરીક્ષા માટે ભણતર થયું છે. પરીક્ષાનું જ મુખ્ય લક્ષ્ય આવી જવાથી વિદ્યાર્થીમાં પહેલાં ગોખણવૃત્તિ અને સ્પર્ધાભાવ અને છેવટે લઘુતા કે ગુરુતાની ગ્રન્ચિ આકાર લે છે.
ગાઇસ વાંચીને કે જૂના પ્રશ્નપત્રો સોલ્વ કરીને, ગણિત ઉકેલવા માટે છેક કેક્યુલેટર પણ વાપરીને પરીક્ષામાં પાસ થવાનું જ વિદ્યાર્થીનું એકમાત્ર લક્ષ રહે છે. પેપરો ફૂટી જવાના બનાવોથી લઈને કૉપી મારવાની પ્રવૃત્તિ, આ બધું પરીક્ષાલક્ષી શિક્ષણની જ આડપેદાશ નહીં તો બીજું શું ?
એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ, યુનિટ ટેસ્ટ, ઓરલ ટેસ્ટ, ટર્મિનલ, પ્રિલિમ, સેમિસ્ટર, ફાઇનલ, પ્રેક્ટિકલ્સ ઉપરાંત ક્લાસિસની પરીક્ષાઓ તો જુદી. વિદ્યાર્થીએ સરેરાશ દર પંદર દિવસે પરીક્ષાનો સામનો કરવો પડે છે. શિક્ષણને બોજલ અને વિદ્યાર્થીને નિસ્તેજ બનાવવામાં વિષયોના ભારની જેમ પરીક્ષાઓની ભરમાર પણ અગત્યનું કારણ છે. હકીકતમાં આખી પરીક્ષા પદ્ધતિ પરીક્ષાપાત્ર છે. શું ભણાવાતા દરેક વિષયોની લેવાતી બધી જ પરીક્ષાઓ જરૂરી હોય છે ખરી ? શું ભણાવાતા દરેક વિષયની એક સરખી પદ્ધતિથી પરીક્ષા લેવી જરૂરી છે ?
ભાષા લખતાં, વાંચતાં, સમજતાં અને ઉચ્ચારતાં આવડે ત્યારે ભાષા આવડી કહેવાય. ભાષાની પણ આજે મુખ્યત્વે લેખિત પરીક્ષા જ લેવાય છે. આનું પરિણામ સ્પષ્ટ દેખાય છે કે એસ.એસ.સી.માં અંગ્રેજીમાં ૧૦૦ માંથી ૮૦ લાવનાર વિદ્યાર્થી સરળતાથી અંગ્રેજી બોલી શકતો નથી. વળી,
- શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
