________________
ભૂંસાય છે. પરીક્ષાનું સ્ટેટસ આજે આરાધ્યદેવી કરતાં જરાય ઊતરતું નથી. આ દેવીની કૃપા પોતાના સંતાનને મળે તે માટે વાલીઓએ ઘણા ‘નૈવેદ્ય' છેકથી છેક ધરવા પડે છે. પરીક્ષાના અંતે જ પાસ કે નાપાસનું પરિણામ મળે. પરીક્ષામાં મળેલા માર્ક્સ પરથી જ વિદ્યાર્થીનું સ્ટેટસ નક્કી થાય. છે. સ્કૂલ, કોલેજ કે અન્ય અભ્યાસક્રમો બધું પરીક્ષાના પરિણામ પર આધારિત છે. વ્યવસાય કે સર્વિસને પણ પરીક્ષાના પરિણામ સાથે, ડિપ્લોમા કે ડિગ્રી સાથે જોડવામાં આવ્યા છે. આમ શિક્ષણના ત્રણે ઉદ્દેશો સંકળાઇ જવાથી વિદ્યાર્થિતા અને વ્યવસાયાર્થિતા પરસ્પર જોડાઇ ગયા અને ચારિત્ર્યઘડતર તો વિસ્મૃતિની ગુફામાં ગંધાતું હોય છે.
ટેક્નોલોજીએ શિક્ષિત બેકારોની ફોજ ખડી કરી છે અને નોકરી માટે પણ એસ.એસ.સી. કે ગ્રેજ્યુએટની લઘુતમ લાયકાતના નિયમે કાર્યદક્ષ પણ અશિક્ષિત એવા વર્ગને બેકારીમાં સબડતા રાખ્યા છે. આ કથા આગળ જતા કરુણાંતિકામાં પરિણમે છે.
પરીક્ષાની જેમ માર્ક્સ પદ્ધતિ પણ વિચારણીય છે. સ્કૂલમાં યુનિફોર્મને ફરજિયાત બનાવવા પાછળ એવો તર્ક અપાય છે કે યુનિફોર્મ એક સરખો હોવાથી ગરીબ તવંગરનો ભેદ ન જણાય અને બાલમાનસને લઘુતા કે ગુરુતાની ગ્રંથિ ન પીડે માટે યુનિફોર્મ જરૂરી છે. આ જ તર્ક માસ પદ્ધતિ સામે કેમ ન લાગી શકે ? એકાદ માર્ક માટે રેન્ક ચાલી જાય કે અડધો માર્ક ઓછો પડવાથી મેરિટ લિસ્ટમાંથી સ્થાન ગુમાવનાર વિદ્યાર્થીને, મેળવેલા માર્ક્સના આનંદ કરતાં ગુમાવેલા ગૌરવનો ખેદ પારાવાર હોય છે. માર્ક્સની વધેલી મહત્તા એ વિદ્યાર્થીનાં મનને કોરી ખાતી ઉધઇ છે.
બાળકની બુદ્ધિના વિકાસ કરતાં તેનાં મનની માવજત વધુ અગત્યની ચીજ છે. આ સાદી સમજણ પણ ન આપી શકે તે શિક્ષણપદ્ધતિનું પડીકું વાળી દેવું જોઇએ. પરીક્ષાના આધારે ડિગ્રી અને ડિગ્રીના આધારે આજીવિકા ઊભી થતી હોવાથી આ સમસ્યા છે. આ ત્રણે અંકોડા, જે પરસ્પર સંકળાયેલા છે, તે જો છૂટા થઇ જાય તો પરિસ્થિતિ ઘણી હળવી બની શકે અને લોકો દુર્ધ્યાનથી દૂર રહી શકે. આજે માનસચિકિત્સકોનાં ઘણા ખરા બિલોનું સસ્પેન્સ, પરીક્ષાના ટેન્સ અને ક્લાસિસના એક્સ્પેન્સમાં પડ્યું છે.
શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
