________________
મેળવતી વખતે અને મેળવ્યા પછી માણસ કેવો બને છે તે મારે જોવાનું નથી.” આમ આજના અર્થશાસ્ત્રની થીમમાં “મેળવવું એ મુખ્ય છે “બનવું એ ગૌણ છે.
અર્થોપાર્જનની થીયરી સાથે અર્થવ્યયની યોગ્ય દિશા અંગે સૂચન કરવું તે પણ અર્થશાસ્ત્રનો વિષય ગણાવો જોઇએ. માણસ કેટલું ખર્ચી શકે, કેટલું ભોગવી શકે, કેટલું સંઘરી શકે વગેરે બાબતો અર્થશાસ્ત્રનો વિષય રહ્યો નથી. વાસ્તવમાં તો અર્થશાસ્ત્રની સાથે નીતિશાસ્ત્ર, નાગરિકશાસ્ત્ર અને તત્ત્વજ્ઞાન ત્રણેય નો સુમેળ હોવો જોઇએ.
ભેળસેળ, કપટ, ડુપ્લિકેટ્સ ને ખોટા કાગળિયાં બનાવીને અર્થોપાર્જન કરવા જનારા માણસને અર્થશાસ્ત્ર સાથે ભળેલું નીતિશાસ્ત્ર રોકશે. અમર્યાદ ભોગ, બેફામ વિલાસ, જુગાર અને વ્યસનોમાં રૂપિયા લગાડનારને અર્થશાસ્ત્ર સાથે સંકળાયેલું નીતિશાસ્ત્ર ટોકી શકે.
અર્થશાસ્ત્ર સાથે નાગરિકશાસ્ત્રનો સુમેળ હોય તો માણસ માત્ર અર્થલક્ષી ન બનતાં, માનવલક્ષી પણ બને. ઓફિસના કર્મચારીને મોડો અથવા મોળો પગાર મળે, ઓછા પગારે વધું કામ કરવું પડે, સકારણ થયેલી ગેરહાજરીમાં પણ તેનો પગાર કાપી લેવાય, ત્યારે અર્થશાસ્ત્ર બોલતું હોય છે અને નાગરિકશાસ્ત્ર મૌન પાળતું હોય છે.
આ મૌન ક્યારેક એટલું બધું કાતિલ બને છે અને ત્યારે અર્થશાસ્ત્ર એટલું બધું વાચાળ બને છે કે માણસ પોતાના ધરેલા પૈસા રોકડા કરવા ગમે તેવી થર્ડ ડિગ્રીની ટ્રીટમેન્ટ આપવાનું પણ અપનાવી શકે છે ત્યારે માણસ ભૂલી જાય છે કે પોતાના પૈસા રોકડા કરવા જતાં તેણે જીવનની અમૂલ્ય મૂડી સમાન કરુણા અને માનવતા ગિરવે મૂકી દીધી, જે ફરી ક્યારે ય કદાચ રોકડી નહીં થાય. માણસ સડી જાય તો ય રૂપિયો સડતો નથી. માણસના કપાળે એક્સપાયરી ડેટ હોય છે, રૂપિયો ચિરંજીવી મનાય છે. આથી વગર જરૂરનો સંગ્રહને પરિગ્રહ થતો રહે છે. અર્થશાસ્ત્ર તે અંગે પણ મૌન રહે છે.
આર્થિક કટોકટીમાં ભીંસાવાથી માનસિક સ્વસ્થતા જાળવી ન શકનારા બાજુવાળા કે નજીકનાનું દર્દ પણ હૈયાને અડી શકતું નથી. કારણ કે હેયા આડે અર્થપ્રેમનું અભેદ્ય કવચ હોય છે. કો'કનાં દર્દની તીવ્રતા વધુ હોય ત્યારે પેલા
શિક્ષણની સોનોગ્રાફીe
