________________
ધારણાશક્તિવાળો વિદ્યાર્થી આખું વરસ ધમાલ કરતો ફરે, પરીક્ષાના આગલા અઠવાડિયે કોર્સ ગોખી લે (ધારી લે), ઉત્તરપત્ર પર લખી દે, પછી ભલે બીજે દિવસે બધું ભૂલી જાય. વિદ્યાર્થી ઉત્તીર્ણ ! આની સામે પરીક્ષાના દિવસે જ કોઇ સિન્સિયર અને તેજસ્વી વિદ્યાર્થી સખત માંદો પડી જાય કે તેના ઘરે કોઈનું મૃત્યુ થયું હોય તો વિદ્યાર્થી નાપાસ.
ક્યારેક કોર્સ એટલો બધો વિસ્તૃત હોય છે કે તેનું સંપૂર્ણ અધ્યયન દુષ્કર જણાતાં વિદ્યાર્થીઓ, સંભવિતોમાં વિશેષ ધ્યાન આપે છે. કો'ક વિદ્યાર્થી આ રીતે એંશી ટકા કોર્સ તૈયાર કરી છે, પણ શેષ વીસ ટકામાંથી અડધોઅડધ પ્રશ્નો પૂછાય ત્યારે તેની મહેનત એળે જાય છે. જેણે પેલા વીસ ટકામાં બરાબર મહેનત કરેલી તે ફાવી જાય છે. આવો કોર્સ પાસ કરનારાને “હોંશિયાર' કહેવો કે “ભાગ્યશાળી', તેની ય ગડમથલ થાય.
વિષયો ભણાવનારા જુદા, પેપર કાઢનારા જુદા, સુપરવાઇઝર જુદા, પેપર તપાસનારા વળી એથી ય જુદા, આવી પરીક્ષાપદ્ધતિ સ્વયં પરીક્ષાપાત્ર છે. જે ભણાવે તે જ પરીક્ષા લે તો વિદ્યાર્થીનું કૌશલ્ય જાણીને અધ્યાપકને પોતાની અધ્યાપન પદ્ધતિમાં જે ફેરફાર કરવા જેવો લાગે તે કરી શકે.
દસ-દસ વિષયો સાથે (પેટાવિષય ગણો તો પૂરા પંદર વિષયો સાથે) એસ.એસ.સી. પાસ થવાનું કાર્ય પણ ઘણા વિદ્યાર્થીઓ માટે રાધાવેધ સાધવા જેવું આકરું કાર્ય થઇ પડે છે. ગણિતમાં કાચો હોય અને ભાષામાં ડિસ્ટ્રિક્શન લાવે તો પણ જ્યાં સુધી તે ગણિતમાં પાસ ન થાય ત્યાં સુધી બી.એ ન થઇ શકે. રુચિ કરતાં ભિન્ન વિષયમાં નિપુણતા મેળવવાની ફરજ પાડવી અને તે ન કેળવાય ત્યાં સુધી તેના રુચિકર વિષયના અભ્યાસને પણ રૂંધી નાંખવો, તે શિક્ષણ' કહેવાય કે “શોષણ' ?
એક ટૂકડ્રાઇવરની વ્યથા-કથા ક્યાંક વાંચવા મળી હતી. પૂરા સત્તર વરસથી ટ્રક ચલાવતો હતો. લાઇસન્સ વિના. આશ્ચર્ય એ કે તેણે એક પણ અકસ્માત કર્યો નહોતો. છતાં ડ્રાઇવિંગ ટેસ્ટ આપી હતી અને દરેક વખતે ગભરાટના કારણે તે નાપાસ થયેલો. હકીકતમાં તે નાસીપાસ થતો હતો, નાપાસ નહીં. પણ તેને લાઇસન્સ ન મળી શક્યું.
– શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
