________________
કોઇએ સરસ કહ્યું છે, “બાળક ચાર વર્ષનું થાય ત્યાં સુધી તેના હાથમાં પેન્સિલ ન આપવી અને આપવી જ હોય તો તેનો ઉપયોગ માત્ર ચિત્રો દોરવા, રંગ પૂરવા કે લીટા દોરવામાં જ થવા દેજો. આ ઉમરે આંકડા કે અક્ષરો ગોખાવતા નહીં, બબ્બે ચચ્ચાર લાઇનના રસાળ જોડકણાં સંભળાવતા રહીને પ્રેક્ટિકલી જે શીખવવું હોય તે ઘરમાં શીખવી જુઓ'' સંસ્કાર આપવાની ઉમરે શિક્ષણ શરૂ થઇ જાય છે, જે બાળકના સાંસ્કારિક ઘડતરમાં અવરોધ ઊભો કરે છે.
હસતા ખીલતા અઢી વર્ષના બાળકનો વળી ઇન્ટરવ્યુ લેવાની પ્રથા તદન અવેજ્ઞાનિક, બિનવ્યવહારુ હાસ્યાસ્પદ અને જુલમી ગણાવી જોઇએ. અઢી વર્ષના શિશુને ખાધાની ય ખબર હોતી નથી તેવા તબક્કે ઇન્ટરવ્યુ કોનો લેવો જોઇએ ? બાળકનો ? કે પછી જેના ભરોસે તેને સોંપવાનો હોય તે શિક્ષકનો ? આ ઓછું હોય તેમ તે બાળકની ય પરીક્ષાઓ લેવાય ત્યારે ગુલાબનું ફૂલ પ્રેશર કુકરમાં બફાતું હોય તેવું ન લાગે ?
નાની ઉંમરમાં બાળક ઉપર એક સાથે કેટલા વિષયોનો ભાર લાદી શકાય? ઉમરના વર્ષ કરતાં શિક્ષણના વિષયોની સંખ્યા જ્યારે વધી જાય ત્યારે બાળકનું માનસ રુંધાય છે અને અભ્યાસ ભારેખમ લાગવાથી ભાષા ને ગણિત જેવા વિષયો પણ કાચા રહે છે. શું દરેક બાળક માટે દરેક વિષય એક સરખી રીતે જરૂરી હોય છે ? ગ્રામ્યનિશાળોમાં ભણતા બાળકોને વળી યુરોપ કે અમેરિકાનો ઇતિહાસ શીખવાની શી જરૂર ? રબારીના દીકરાને ઔદ્યોગિક વિકાસની યંત્રણાઓ કે એજીબ્રા ભણાવવાની જરૂર ખરી ? ટેક્નિકલ સ્કૂલમાં ગયા વગર શું સુથારના દીકરાને રંધો અને કરવત ઓળખાઇ ન જાય ? હોમસાયન્સના વર્ગો ભર્યા વગર દીકરીને ઘર સાચવતાં શું ન આવડે ?
સામાન્ય રીતે દીકરાએ મોટા થઇને ધંધો સંભાળવાનો હોય છે અને દિકરીએ ઘર સંભાળવાનું હોય છે. બન્નેનાં કાર્યક્ષેત્રો જ જ્યારે જુદા છે ત્યારે કોલેજમાં કોમર્સ બન્નેએ સમાન રીતે ભણવાનું ? જે વસ્તુ તદ્દન બિનજરૂરી હોય અથવા જેનું શિક્ષણ ઘરેલું રીતે જ મળી શકતું હોય તેને શિક્ષણક્ષેત્રમાં ઘૂસાડવાની કોઇ જરૂર ખરી ? આ બધા બિનજરૂરી બોજ થકી શિક્ષણ ભારેખમ બની ગયું છે. શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
