________________
ફેટ્રિસાઇડ' માનવહત્યા માટે “હોમિસાઇડ', આખી જાતિની હત્યા માટે “જેનોસાઇડ' રાજાની હત્યા માટે “રેજિસાઇડ' અને પોતાની હત્યા માટે “સ્યુસાઇડ'. દયા અને હત્યાની વિભાવનાનું કયા કલ્ચરમાં કેવું સ્થાન છે તે ડિક્શનરી પ્રમાણથી જ પ્રતીત થાય છે.
ગુજરાતીમાં માંસનો બીજો કોઈ સમાનાર્થી શબ્દ નહીં મળે. જુઓ, હવે અંગ્રેજીમાં. માણસનું માંસ એટલે ફ્લેશ, ઘેટા-બકરાનું માંસ એટલે મટન, ભેંસ વગેરે પશુનું માંસ એટલે મીટ, ગાય-બળદનું માંસ એટલે બીફ, ડુક્કરનું માંસ એટલે પોર્ક, મરઘીનું માંસ એટલે ચીકન અને હરણનું માંસ એટલે વેનિસનું.
અખંડ સૌભાગ્યવતી' શબ્દનો પર્યાય અંગ્રેજી શબ્દકોષમાં મળે ખરો? કન્યાદાન અને પાણિગ્રહણ' જેવા શબ્દોના અંગ્રેજી પર્યાય ન મળે કારણ કે તે શબ્દો પાછળ પડેલી લાગણીઓ અને ભાવનાઓ પશ્ચિમની સંસ્કૃતિમાં ક્યાંય નથી. કોઇ માણસ મૃત્યુ પામે ત્યારે ગુજરાતીમાં પ્રયોગ થાય છે “સ્વર્ગવાસ પામ્યા.” અંગ્રેજીમાં કોઇનું મૃત્યુ sad demise હોઇ શકે પણ તેને Heaven shifting ન કહેવાય. “સ્વર્ગવાસ' શબ્દના પ્રયોગ પાછળ પરલોક અને સ્વર્ગલોકની શ્રદ્ધા અને સ્વર્ગવાસના કારણભૂત પુણ્યકાર્યોનો આદર કરનારી સંસ્કૃતિનું ગુંજન ધ્વનિત થાય છે.
અંગ્રેજી વેપારી સમી સાંજે દુકાન બંધ કરતો હશે, ‘વધાવતો' નહીં હોય. દીવો ઓલવવા માટે અંગ્રેજી ક્રિયાપદ તમે શોધી શકશો. પણ લ્યો, નીચેના વાક્યોનો અંગ્રેજી અનુવાદ કરો તો ! રમેશે દીવો રાણો કર્યો, સુરેશે દીવો માંગલિક કર્યો, રમણે દીવો રામ કર્યો, પંકજે દીવાની જયણા કરી. નહિ કરી શકો.
To break નો સહારો લઇને “બંગડી તૂટી' ને અંગ્રેજી શબ્દદેહ આપી શકાય. પરંતુ “બંગડી નંદવાઇ' ને જણાવવા તો બિચારી અંગ્રેજી ભાષા પાંગળી જ છે. બૂઝાઇ રહેલા દીવા માટે સંસ્કૃત ભાષામાં સુંદર પ્રયોગ છે “દીપો નન્દતિ'. અપમંગલનું નિવારણ કરવા માટે, વિનાશકારી ક્રિયા માટે પણ મંગલકારી શબ્દનો પુરવઠો પૂરો પાડતી ભાષાને મંગલ અને અપમંગલની સારી માઠી અસરોમાં આસ્થા ધરાવતી પવિત્ર સંસ્કૃતિનું પીઠબળ છે. આવેલા મહેમાન જાય છે ત્યારે “જજો” ને બદલે “આવજો' શબ્દનો પ્રયોગ ભલે તર્કપૂર્ણ
ને શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
