________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ જવાબ :- જેનો ઉદય અને ક્ષયોપશમ સાથે ન જ હોઈ શકે તેને જ સર્વઘાતી કહેવાય. જેને અવધિજ્ઞાન કે મન:પર્યવજ્ઞાન થયું હોય તેને ઉદય અને ક્ષયોપશમ સાથે હોય છે. માટે સર્વઘાતી કહેવામાં દોષ આવે તેથી દેશઘાતી કહી છે. ચક્ષુદર્શનાવરણીય, મતિજ્ઞાનાવરણીય, શ્રુતજ્ઞાનાવરણીય અને પાંચ અંતરાય આ આઠ પ્રકૃતિનો દેશઘાતી રસ ઉદયમાં આવે. શેષ દેશઘાતી પ્રકૃતિઓના રસ સ્પર્ધકો કોઇવાર સર્વઘાતી ઉદયમાં આવે છે અને કોઇવાર દેશઘાતી ઉદયમાં આવે છે.
૪૨ પુણ્ય પ્રકૃતિ. सुरनर तिगुच्चसायं तसदस तणुवंग वइरचउरंसं।
परघासग तिरिआउ वन्नचउ पणिंदि सुभखगइ ||१५॥ અર્થ :- દેવત્રિક, મનુષ્યત્રિક, ઉચ્ચગોત્ર, શાતાવેદનીય, ત્રસદશક, પાંચશરીર, ત્રણઉપાંગ, વજઋષભનારાચ સંઘયણ, સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન, પરાઘાતસમક, તિર્યંચનું આયુષ્ય, વર્ણ ચતુષ્ક, પંચેન્દ્રિય જાતિ, શુભવિહાયોગતિ ૧પા વિવરણ:- પુણ્ય :- જે કર્મના ઉદયથી જીવને સુખનો અનુભવ થાય, અનુકુળતા પ્રાપ્ત થાય, આલ્હાદ થાય તે પુણ્ય અથવા શુભનો ઉદય તે પુણ્ય. તે ૪૨ પ્રકૃતિ છે તે આ પ્રમાણે વેદનીય-૧, આયુ.-૩, નામ.-૩૭ અને ગોત્ર-૧. પ્રશ્ન :- તિર્યંચના આયુષ્યને પુણ્ય પ્રકૃતિમાં અને તિર્યંચગતિને પાપપ્રકૃતિ કેમ
કહી?
જવાબ :- તિર્યચપણુએ ખરાબ છે માટે અશુભ છે તેથી તિર્યંચગતિને પાપમાં કહી, છતાં તિર્યંચને મરવું ગમતું નથી પોતાનું આયુષ્ય સારું લાગે છે માટે આયુષ્યને પુણ્યમાં કહયું.
૮૨ પાપ પ્રકૃતિ बायाल पुण्णपगई, अपढ मसंठाणखगइ संघयणा। ૧. જગતના સર્વ પદાર્થોનો અનંતમો ભાગજ દ્રવ્ય ગ્રહણ-ધારણયોગ્ય છે. તેથી અંતરાયક્રર્મનો વિષય સર્વદ્રવ્યોનો દેશ (અનંતમો) ભાગરૂપે હોવાથી તેને હણે છે માટે તે દેશઘાતી છે. સર્વઘાતી નથી.
