________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ. ૫. બાદર કાળ પુદ્ગલ પરાવર્ત - એક ઉત્સર્પિણી અને એક અવસર્પિણી ના જેટલા – બધા સમયોને એક જીવ ક્રમે કે ઉત્ક્રમે મરણ વડે સ્પર્શ કરે તેમાં જેટલો કાળ થાય તે બાદર કાળ પુગલ પરાવર્ત.
ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણી એ બન્ને મળીને વશ ક્રોડાક્રોડ સાગરોપમે એક કાળચક્ર થાય છે. તેમાં ઉત્સર્પિણીના પહેલા સમયમાં જીવ મરણ પામ્યો પુનઃ બીજીવાર અસત્કલ્પનાએ ૧૦૦૦માં સમયે મરણ પામ્યો ત્રીજી વાર ૨૦૦૧ માં સમયે મરણ પામ્યો. એ પ્રમાણે ક્રમે કે ઉત્ક્રમે ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણીના સર્વ સમયોને મરણ વડે સ્પર્શ કરે. પરંતુ જે સમયે પૂર્વે મરણ પામ્યો હોય તેજ નંબરના સમયે ફરી મરણ પામે તે ગણત્રીમાં લેવા નહિ. અનેરા સમયે મરણ પામે તે જ ગણત્રીમાં લેવા. તેને બાદ કાળ પુદ્ગલ પરાવર્ત કહેવાય, એ રીતે એક ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણીના સમયોની સંખ્યા જેટલા સર્વ સમયોને ક્રમે કે ઉમે મરણ વડે સ્પર્શ કરતાં જેટલો કાળ થાય તે જાણવો.
૬. સૂક્ષ્મકાળ પુગલ પરાવર્ત - એક ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી ના બધા સમયોને એક જીવ અનુક્રમે મરણ વડે સ્પર્શ કરે તેમાં જેટલો કાળ થાય તે સૂક્ષ્મ કાળ પુલ પરાવર્ત કહેવાય.
કોઈ એક જીવ ઉત્સર્પિણીના અને અવસર્પિણીના કાળચક્રના જે પ્રથમ સમયે મરણ પામ્યો તે સમય ગણત્રીમાં લેવો ત્યારબાદ અનેક મરણો જુદાજુદા સમયોમાં થાય તે ગણવા નહિ. પરંતુ તેવા અનેક મરણો બાદ તે જીવ ઉત્સર્પિણીના તે પ્રથમ સમયની ગણત્રીમાં લીધેલા સમયની સાથેના એટલે ઉત્સર્પિણીના બીજા (બાજુના) સમયમાં મરણ પામે તો તે સમય ગણત્રીમાં લેવો એ પ્રમાણે અનુક્રમપૂર્વક મરવડે ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણીના સર્વ સમયોને જીવ સ્પર્શ કરતા જેટલો કાળ થાય તેટલાકળને સૂમકાળ પુદ્ગલ પરાવર્ત કહેવાય. અહીં એક મરણ પછી બીજુ મરણ બીજીવારની ઉત્સર્પિણી આવે અને જો બીજા સમયે આયુષ્ય પૂર્ણ થાય તો ગણત્રી થાય. આમ બીજીવારમાં કોઈવાર સંખ્યાતી - કોઈવાર અસંખ્યાતી અને કોઈવાર અનંતી ઉત્સ. અવ. એ અનુક્રમે મરણ પામે.
T173
