________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ
I૯૩માં
વિવરણ:- હવે ઉત્તરપ્રકૃતિના જઘન્ય પ્રદેશબંધના સ્વામી કહે છે : જઘન્ય યોગી હોય, ઘણી પ્રકૃતિનો બંધક હોય, સૂક્ષ્મ એકેન્દ્રિય, અપર્યાપ્તા, ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયે વર્તતો હોય ત્યારે ઘણી પ્રકૃતિનો જઘન્ય પ્રદેશબંધ ઘટે. પરંતુ કેટલીક પ્રકૃતિઓમાં વિશેષતા છે તે આ પ્રમાણે :
આહારકદ્વિકનો જઘન્ય પ્રદેશબંધ પર્યાપ્તાવસ્થાનો જઘન્યયોગ ૧ થી ૪ સમય સુધી હોય છે અને અપર્યાપ્ત અવસ્થાનો જઘન્યયોગ એક સમય જ હોય. બીજા સમયે અસંખ્યગુણ થાય. જઘન્યયોગમાં વર્તતો અષ્ટવિઘબંધક દેવગતિ પ્રાયોગ્ય નામની ૩૧ પ્રકૃતિ બાંધતો અપ્રમત્તયતિ કરે છે, કારણકે આહારકદ્વિકનો બંધ ૭ મા તથા ૮મા ગુણઠાણે છે. ૭ મા ગુણઠાણે આયુષ્ય બંધાય તેથી આયુષ્યનો ભાગ વધારે પડે. તેથી ભાગમાં દળિયા ઓછા આવે. દેવગતિ પ્રાયોગ્ય ૩૦ના બંધમાં પણ આહારક દ્વિક બંધાય પણ ૩૧ ના બંધમાં ભાગ વધારે પડે તેથી દળિયા ઓછા આવે જેમ દળિયા ઓછા તેમ જઘન્ય પ્રદેશબંધ કરે માટે ૩૧ નો બંધ કહ્યો. . નરકત્રિક અને દેવાયુષ :- આ ચાર પ્રકૃતિ અસંશી અને સંશી બંને બાંધે પરંતુ સંજ્ઞી કરતા અસંજ્ઞીને યોગ અલ્પ હોય. અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં દેવાયુષ અને નરકગતિ પ્રાયોગ્ય બંધ થાય નહિ તેથી અસંશી પર્યાપ્ત તિર્યંચ આ ચાર પ્રકૃતિ બાંધે. અસંજ્ઞી મનુષ્ય પર્યાપ્તા હોતા નથી. તેઓ અપર્યાપા જ હોય છે. તેથી અષ્ટવિધ બંધક જઘન્યયોગમાં વર્તતા અસંશી પર્યાપ્તા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય જઘન્ય પ્રદેશ બંધ કરે. દેવદ્રિક, વૈક્રિયદ્ધિક :- આ ચાર પ્રકૃતિ અસણી અને સંશી બંને બાંધે પરંતુ પર્યાપ્તા અસંજ્ઞી કરતા અપર્યાપ્તા સંશીને યોગ ઓછો હોય છે માટે અપર્યાપ્તા સમ્યગ્દષ્ટિ મનુષ્ય ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયે વર્તતા અને દેવગતિ પ્રાયોગ્ય ૨૯નો બંધ કરે ત્યારે જધન્ય પ્રદેશ બંધ હોય. દેવગતિ પ્રોગ્ય ૨૯નો બંધ જિનનામ
