________________
પુદ્ગલપરાવર્તનું સ્વરૂપ
તેથી આ કાળચક્રમાં અનંતાનંત ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી થાય.
બાદ૨ વ પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત :- અસંખ્યાતા ૨સબંધના અધ્યવસાયોને એક જીવ ક્રમે કે ઉત્ક્રમે મરણવડે સ્પર્શ કરે એમાં જેટલો કાળ થાય તેને બાદરભાવ પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત કહેવાય. અથવા જગતમાં રહેલા સર્વ પુદ્ગલોને ૨૨ ગુણરૂપે પરિણમાવી ગ્રહણ કરીને મૂકે તેને બાદર ભાવ પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત કહેવાય.
.
ભાવ એટલે જીવના રસબંધ યોગ્ય અધ્યવસાય. તે અસંખ્યાતા છે. એ અધ્યવસાયોની અસંખ્યાતી સંખ્યા સમજાવવા આ પ્રમાણે અલ્પબહુત્વ છે. :એક સમયમાં ઉત્પન્ન થયેલા સૂક્ષ્મ તેઉકાયજીવ અસંખ્યાતા લોકાકાશ પ્રદેશ પ્રમાણ છે. તે થકી સર્વ તેઉકાયજીવ અસંખ્યાતગુણા છે. તે થકી તે તેઉકાય જીવની કાયસ્થિતિ અસંખ્યાતગુણી છે તે થકી સંયમના સ્થાનક અસંખ્યાતગુણા છે. તે થકી રસબંધના અધ્યવસાય સ્થાનક તીવ્ર મંદાદિ ભેદે અસંખ્યાતગુણા છે. એટલે અસંખ્યાતા લોકાકાશના પ્રદેશ જેટલા છે. તે રસબંધના સર્વ સ્થાનકે મરતો જીવ ક્યારેક મંદ અધ્યવસાયે મરે કોઈવારે તીવ્ર અને કોઈવારે અતિ તીવ્રમાં મરે. એમ સર્વ અધ્યવસાયો ને એક જીવ મરણ વડે સ્પર્શે તેમાં જેટલો કાળ થાય તેને બાદર ભાવ પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત કહેવાય છે.
અથવા પ્રક્રારાંતરે પાંચ વર્ણ, બે ગંધ, પાંચ રસ, આઠ સ્પર્શ, અગુરુલઘુ, અને ગુરુલઘુ એ બાવીશ ભેદે કરીને લોકના સર્વ પરમાણુઓ ફરસીને મુકે તેને બાદર ભાવપુદ્ગલ પરાવર્ત્ત કહેવાય છે.
૮. સૂક્ષ્મ ભાવ પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત :- અસંખ્યાતા લોકાકાશ પ્રદેશ પ્રમાણ રસબંધના અધ્યવસાયોને એક જીવ મરણ વડે અનુક્રમે સ્પર્શ કરે તેમાં જેટલો કાળ થાય તેને અથવા જગતના સર્વ પુદ્ગલોને બાવીશમાંથી કોઈપણ એક રૂપે ગ્રહણ કરી મૂકતા જેટલો કાળ થાય તેને સૂક્ષ્મભાવ પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત કહેવાય છે.
જીવને ૧ સમયમાં એક પરિણામ એ અધ્યવસાય. ત્રિકાળવર્તી અનંતા (સર્વ) જીવોના જુદા જુદા અસંખ્યાતા થાય છે. એટલે કે અસંખ્યાતા ચૌદ રાજલોક
174
