________________
અનુભાગબંધનું સ્વરૂપ છે ઈત્યાદિ અધિકતા વાળા કર્મ પ્રદેશો હોતા નથી પરંતુ સર્વજીવ કરતાં અનંતગુણ અધિક રસાશવાળા કર્મપ્રદેશો હોઈ શકે છે. આમ પહેલા સ્પર્ધકની છેલ્લી વર્ગણા કરતાં બીજા સ્પર્ધકની પહેલી વર્ગણામાં સર્વ જીવ કરતાં અનંતગુણ અધિક રસ હોય છે.
આ રીતે પરસ્પર સમાન અને સર્વ જીવ કરતાં અનંત ગુણ અધિક રસવાળા કર્મ પરમાણુઓનો સમુદાય તેને બીજા સ્પર્ધકની પહેલી વર્ગણા કહેવાય એક અધિક રસાંસવાળા કર્મ પરમાણુઓનો સમુદાય તે બીજી વર્ગણા. આ રીતે એકોત્તર વૃદ્ધિવાળી અભવ્યથી અનંતગુણ, સિદ્ધના અનંતમા ભાગ જેટલી વર્ગણાઓનો સમુદાય તેને બીજું સ્પર્ધક કહેવાય છે. આ પ્રમાણે એક સ્પર્ધક અને બીજા સ્પર્ધકની વચ્ચે સર્વ જીવ કરતાં અનંતગુણ જેટલું અંતર હોય છે.
રસસ્થાન એક સમયમાં ગ્રહણ કરેલા કર્મ પરમાણુઓના રસની અપેક્ષાએ બનેલા અભવ્યથી અનંતગુણ અથવા સર્વ સિદ્ધથી અનંતમા ભાગના સ્પર્ધકોનો સમુહ તેને રસસ્થાન કહેવાય છે.
જીવ સમયે સમયે એક એક રસસ્થાન બાંધે છે એટલે કે એક સમયે ગ્રહણ કરેલા કર્મ પરમાણુઓમાંથી એક એક રસસ્થાન બને છે. કષાય સહિત લેશ્યા તે રસબંધનું મુખ્ય કારણ છે.
રસબંધ : કષાય સહિત લેશ્યાના પરિણામ વડે એક એક પ્રકૃતિમાં સર્વ જીવ કરતાં અનંતગુણ રસ ઉત્પન્ન થાય તેને રસબંધ કહેવાય છે.
આવા રસસ્થાનો સર્વજીવની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતા એટલે અસંખ્યાતા લોકાકાશ પ્રદેશ પ્રમાણ હોય છે.
જીવ કષાયના ઉદયવાળો હોય ત્યાં સુધી એટલે દશમાં ગુણસ્થાનક સુધી સમયે સમયે એક એક રસસ્થાન બાંધે છે.
૧. દરેક સ્પર્ધકની નીચેની વર્ગણા કરતાં ઉપરની વર્ગણાઓમાં સમાન રસાંસવાળા પરમાણુઓ વિશેષહીને વિશેષહીન હોય છે. એટલે કે સર્વથી અલ્પરસવાળા કર્મ પરમાણુઓની પ્રથમ વર્ગણા કરતાં બીજી વર્ગણામાં પરમાણુઓ વિશેષ હીન હોય છે એમ ઉત્તરોત્તર સમજવું.
106
