________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ
દર્શનાવરણીય કર્મનો ભાગ વિશેષાધિક છે. કારણકે સ્થિતિ અધિક છે. પણ ત્રણેકર્મનો પરસ્પર સરખો હોય છે. તેના કરતાં મોહનીયની સ્થિતિ વધારે હોવાથી વિશેષાધિક છે. અને સર્વથી વધારે વેદનીય કર્મનો ભાગ હોય છે કારણકે વેદનીય કર્મની સ્થિતિ ઓછી હોવા છતાં ઓછો ભાગ આવે તો સુખદુઃખાદિકનો સ્પષ્ટ અનુભવ થતો નથી માટે વેદનીય કર્મને સ્વભાવથી ઘણા પુદ્ગલો મળે ત્યારે પોતાના કાર્યમાં સમર્થ થાય છે. માટે સર્વથી વધારે ભાગ હોય, બાકીના સાત કર્મમાં સ્થિતિને અનુસારે હીનાધિક ભાગ જાણવો એટલે કે જે કર્મની સ્થિતિ મોટી તેને મોટો ભાગ અને જે કર્મની સ્થિતિ નાની તેને ઓછો ભાગ આવે.
પ્રશ્ન :- જ્ઞાનાવરણીય કરતા મોહનીયનો સંખ્યાતગુણ ભાગ થાય છતાં વિશેષાધિક કેમ ?
જવાબ :- દર્શનમોહનીયની જ ૭૦ કોડાકોડીની સ્થિતિ છે અને ચારિત્ર મોહનીયની તો ૪૦ કોડાકોડી સ્થિતિ છે તેથી ચારિત્ર મોહનીયની અપેક્ષાએ વિશેષાધિક કહ્યું છે. આ પણ યુક્તિથી જ ઘટાડયું છે તત્વતો કેવલી જાણે. પરમાર્થથી તો શ્રી જિનવચનને પ્રમાણ કરવું. તેમજ એક સમયે એક અધ્યવસાયે ગ્રહણ કરેલા પુદ્ગલ આઠે કર્મરૂપે પરિણમે, કારણકે અહિં જીવની અચિંત્ય શક્તિ છે. અને પુદ્ગલનો પરિણામ વિચિત્ર છે. માટે આશ્ચર્ય નથી.
ઉત્તર પ્રકૃતિના કર્મદલિકના ભાગ
निअ जाइलद्धदलिया - णंतंसो होइ सव्वधाईणं । વાંતીન વિમપ્નદ્, સેસં સેસાન પરૂસમયે ||81||
૧. જેમ ચાર પ્રકારના આહારમાં અશન પાન અને ખાદિમના પુદ્ગલો ઘણા હોય તો જ પોતાના (તૃપ્તિ લક્ષણ) કાર્યને કરી શકે છે. અને સ્વાદિમના પુદ્ગલો થોડા છતા સ્વકાર્યને કરી શકે છે તેમ અહીં અશનાદિ તુલ્ય વેદનીય અને સ્વાદિમ તુલ્ય બાકીના સાત કર્મ જાણવા.
વળી જેમ વિષ અલ્પ હોય તો પણ મારણાદિ કાર્ય કરી શકે અને માટીના ઢેફા ઘણા હોય ત્યારે મારણાદિ કાર્ય થાય તેમ અહીં પણ ઘટાડવું (પંચસંગ્રહ સ્વોપશ ટીકા)
141
