________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ
અર્થ - અશુભ અને શુભ પ્રકૃતિનો તીવ્રરસ અનુક્રમે સંકલેશ અને વિશુદ્ધિ વડે બંધાય છે. મંદરસ વિપરીતાણાવડે બંધાય છે. પર્વત, પૃથ્વી, રેતી અને પાણીને વિષે કરેલ રેખા સમાન કષાયો વડે અશુભ પ્રકૃતિનો ચારઠાણીયો વગેરે રસ થાય અને શુભ પ્રકૃતિનો વિપરીતપણે ચતુઃસ્થાનાદિ રસ થાય, પાંચ અંતરાય, દેશ-આવરણ કરનારી સાત પ્રકૃતિ, પુરુષવેદ અને સંજ્વલન ૪ કષાયો (એ સત્તર પ્રકૃતિ) એક ઠાણિયા, બે ઠાણિયા, ત્રણ ઠાણિયા અને ચારઠાણિયા (રસવાળી) રસયુક્ત બંધાય છે. બાકીની પ્રકૃતિઓ બે ઢાણિયા વગેરે ત્રણ પ્રકારના રસ યુક્ત બંધાય છે ૬૪
વિવરણ :- હવે અનુભાગબંધનું સ્વરૂપ કહે છે. રાગાદિકને વશ થયેલો જીવ સિદ્ધને અનંતમે ભાગે અને અભવ્યથીં અનંતગુણા પરમાણુવાળાં કર્મ સ્કંધના દલિયા પ્રતિ સમયે ગ્રહણ કરે છે. તે પ્રત્યેક કર્મ દલિયાને વિષે પરમાણુ દીઠ કષાય સહિત લેશ્યાના પરિણામથી સર્વ જીવ કરતાં અનંતગણા રસના અવિભાગ પલિચ્છેદ ઉત્પન્ન થાય છે. આ વિભાગ પલિચ્છેદ જે કેવળીની બુદ્ધિએ છેદીએ તો પણ બે ભાગ ન થાય તેને અવિભાગ પલિચ્છેદ કહેવાય છે.
જીવે સમયે સમયે ગ્રહણ કરેલા કર્મસ્કંધોમાં જે રસ બંધાય છે. તેમાં વર્ગણા સ્પર્ધક અને રસસ્થાન બને છે તે આ પ્રમાણે :
વર્ગણા : સમાન રસાંસવાળા કર્મ પરમાણુઓનો સમુદાય તેને વર્ગણા કહેવાય. એક સમયે ગ્રહણ કરેલા કર્મ પરમાણુઓમાં સર્વથી અલ્પ પરસ્પર સમાન અને સર્વજીવ કરતાં અનંતગુણ રસોશવાળા કર્મપરમાણુઓનો સમુદાય તે પહેલા સ્પર્ધકની પહેલી જાન્ય વર્ગણા. તેનાથી એક અધિક રસાશવાળા પરમાણુઓનો સમુદાય તે બીજી વર્ગણા, તેનાથી એક અધિક રસાશવાળા પરમાણુઓનો સમુદાય તે ત્રીજી વર્ગણા, આમ એકોત્તર રસવૃદ્ધિવાળી અભવ્યથી અનંતગુણ જેટલી વર્ગણાઓ બને છે. તેનો સમુદાય તેને સ્પર્ધક કહેવાય છે. હવે આગળ એક રસાંશ અધિક એવા કર્મપ્રદેશો વિવક્ષિત સમયે જીવ વડે ગ્રહણ કરાયેલા કોઈપણ કર્મસ્કંધમાં નથી તેમજ ૨ અધિક રસાંશ, ૩ અધિક રસાંશ
is
