________________
અનુભાગબંધના સ્વામી હોય ત્યારે તેની વિશુદ્ધિ વધારે હોવાથી ઉદ્યોતનો ઉત્કૃષ્ટ રસ બાંધે છે. વળી સાતમી નારક જ્યાં સુધી સમ્યકત્વ ન પામે ત્યાં સુધી તિર્યચદ્ધિક જ બાંધ માટે.
મનુષ્યદ્રિક, ઔદારિક દ્રિક અને વજ8ષભનારાચ સંઘયણ પણ પુણ્ય પ્રકૃતિ છે તેથી ઉત્કૃષ્ટ રસ વિશુદ્ધિથી બંધાય. તેથી પાંચ પ્રકૃતિનો ઉત્કૃષ્ટ રસ સમ્યગ્દષ્ટિ દેવ બાંધે છે. નારકીને તેવા પ્રકારની વિશુદ્ધિ હોતી નથી તેથી ઉત્કૃષ્ટ રસ બાંધે નહિ અને મનુષ્ય તિર્યંચ અતિ વિશુદ્ધ થાય તો દેવગતિ પ્રાયોગ્ય બંધ કરે, માટે તેના બંધક સમ્યગૃષ્ટિ દેવ જ્યારે જિનેશ્વર ભગવાનના જન્મકલ્યાણ, નંદીશ્વરદ્વીપમાં ભક્તિ વિગેરેમાં વર્તતા હોય ત્યારે અતિ વિશુદ્ધ પરિણામ આવી શકે તે વખતે આ પાંચ પ્રકૃતિનો ઉત્કૃષ્ટ રસ બાંધે.
અપ્રમત્ત ગુણ. સુધી દેવાયુષ્ય બંધાય છે. તેમાં અપ્રમત્તે બધા કરતાં વધારે વિશુદ્ધિ છે. તેમજ દેવનું આયુષ્ય શુભ પ્રકૃતિ છે માટે તેને યોગ્ય વિશુદ્ધ પરિણામ વાળો અપ્રમતતિ ઉત્કૃષ્ટ રસ બાંધે. આ પ્રમાણે ૪૨ પુણ્ય પ્રકૃતિ અને ૧૪ પાપ પ્રકૃતિના ઉત્કૃષ્ટ રસબંધના સ્વામી કહ્યા બાકીની ૬૮ પ્રકૃતિના ચારગતિના મિથ્યાદૃષ્ટિ સંજ્ઞી પર્યાપ્ત છે.
આ ૬૮ પ્રકૃતિમાંથી હાસ્ય, રતિ, પુરુષવેદ સ્ત્રીવેદ મધ્યમ સંસ્થાન ચાર અને મધ્યમ સંઘપણ ચાર એ ૧૨ પ્રકૃતિ સિવાયની પાંચ જ્ઞાનાવરણ, ૯ દર્શનાવરણ, અશાતાર્વેદનીય, મોહનીયની ૨૪, હુડક સંસ્થાન, અશુભવર્ણાદિ ૪, અશુભવિહાયોગતિ, ઉપઘાત, અસ્થિરષક નીચગોત્ર અને પાંચ અંતરાય એ પ૬ પ્રકૃતિઓનો ઉત્કૃષ્ટ રસબંધ અતિ સંક્ષિપ્ત પરિણામવાળા મિથ્યાદષ્ટિ ચારે ગતિના સંજ્ઞી પર્યાપ્તા બાંધે છે.
અને ઉપર બતાવેલ બાકીની ૧૨ પ્રકૃતિઓ તેને યોગ્ય સંક્ષિપ્ત પરિણામવાળો હોય ત્યારે ઉત્કૃષ્ટ રસ બાંધે છે. દા.ત. નપુંસકવેદના તીવ્રરસમાં તીવ્ર સંકલેશ પરિણામ જોઈએ અને તેના કરતા સ્ત્રીવેદમાં ઉત્કૃષ્ટ રસબંધમાં તેનાથી ઓછો સંકલેશ પરિણામ હોય. જેમ પરિણામ વધારે સંક્લિષ્ટ તેમ વધારે અશુભ તે પ્રકૃતિ બંધાય માટે તદ્યોગ્ય સંક્લિષ્ટ ૧૨ પ્રકૃતિમાં જાણવું.
