________________
અનુભાગબંધના સ્વામી
વિકલેન્દ્રિયત્રિક સૂક્ષ્મત્રિક અને નરકઆયુષ્ય આ સાત પ્રકૃતિ અશુભ છે તેથી ઉત્કૃષ્ટ ૨સ સંક્લિષ્ટતાથી બંધાય છે. દેવ અને નરક આ પ્રકૃતિ ભવપ્રત્યયે બાંધે જ નહિ. તેથી તેના બંધક મનુષ્ય અને તિર્યંચ છે. મનુષ્ય અને તિર્યંચ અતિ સંક્લિષ્ટ થાય તો નરકગતિ પ્રાયોગ્ય બંધ કરે તેથી તેને યોગ્ય સંક્લિષ્ટ પરિણામ વાળો થાય ત્યારે આ સાત પ્રકૃતિનો ઉત્કૃષ્ટ રસ બાંધે છે.
નરકક્રિક એ અશુભ પ્રકૃતિ છે. તેથી તેનો ઉત્કૃષ્ટ રસ સંક્લિષ્ટતાથી બંધાય છે દેવ અને નારક આ પ્રકૃતિ ભવસ્વભાવે બાંધે જ નહિ. તેથી તેના બંધક મિથ્યાત્વી મનુષ્ય અને તિર્યંચ હોય. તેઓ અતિ સંક્લિષ્ટ થાય ત્યારે આ પ્રકૃતિ ઉત્કૃષ્ટ રસથી બાંધે છે.
તિર્યંચાયુ અને મનુષ્યાયુ એ શુભ પ્રકૃતિ છે. તેથી ઉત્કૃષ્ટરસ વિશુદ્ધિથી બંધાય, દેવો ૩ પલ્યોપમનું તિર્યંચ અને મનુષ્યનું ઉત્કૃષ્ટ રસવાળુ આયુષ્ય બાંધે નહિ તેથી તેના બંધના સ્વામી મનુષ્ય અને તિર્યંચ છે. વળી બહુ વિશુદ્ધિથી આયુષ્ય બંધાય નહી માટે તદ્યોગ્ય વિશુદ્ધ મિથ્યા. મનુષ્ય-તિર્યંચ તેના ઉત્કૃષ્ટ રસના બંધક છે.
તિર્યંચદ્ધિક એ અશુભ પ્રકૃતિ છે તેથી ઉત્કૃષ્ટ રસ સંક્લિષ્ટતાથી બંધાય, મનુષ્ય અને તિર્યંચ અતિ સંક્લિષ્ટ થાય તો નરકદ્વિક બાંધે તેથી તેના બંધક અતિ સંક્લિષ્ટ સહસ્રાર સુધીના દેવો અને નારકો છે. સહસ્રાર થી ઉ૫૨નાં દેવો મનુષ્ય ગતિ પ્રાયોગ્ય જ બંધ કરે છે. અને છેવટ્ટુ સંઘયણ નો ઉત્કૃષ્ટરસ પણ સંક્લિષ્ટતાથી હોય છે. ઈશાન સુધીના દેવો અતિ સંક્લિષ્ટ થાય તો એકેન્દ્રિય પ્રાયોગ્ય બંધ કરે ત્યારે છેવટું સંઘયણનો બંધ કરે નહિ માટે તેના બંધના સ્વામી અતિ સંક્લિષ્ટ સનથી સહસ્રારસુધીના દેવો અને નારકો છે.
विउविसुराहारदुगं सुखगइवन्नचेउतेअ जिणसायं ।
समचउ परघा तसदस, पणिदि सासुच्च खवगा उ ||67 || જીવન્ત ૩ - (સૂક્ષ્મસં૫રાય અને અપૂર્વક૨ણ ગુણઠાણાવાળા) અર્થ :- વૈક્રિયદ્વિક, સુરદ્વિક, આહારકદ્ધિક, શુભ વિહાયોગતિ, વર્ણચતુષ્ક,
112
