________________
૩૨૭
વિલાસ કરી રહી છે; ક્રાઇના ક્રાઈમાં કાંઈ હસ્તક્ષેપ નથી; કારણ કે વસ્તુઓ સ ંપૂણ ભિન્ન ભિન્ન છે. જ્યારે જીવ આ પ્રકારનું ચિન્તવન કરે છે, ત્યારે તેને પર પદાર્થો ઉપર મમત્વ ઉત્પન થતુ નથી.
૧૦૯૬ શ્ર સંસારભાવના અને લેાકભાવના વચ્ચેના વિશેષ ભેદ હેા. ઉ. સામાન્ય જનસમુદાયના વ્યવહારમાં સ`સાર” શબ્દના પ્રયાગ લેાક, જગત, દુનિયાના અર્થમાં પણ થાય છે. પણુ સ ંસારભાવનાના સ ંદર્ભમાં સંસારના અર્થ લેાક, દુનિયા, જગત ક્રાઈ પણ પ્રકારે સંભવતા નથી. લેક અને સંસાર ભિન્ન ભિન્ન ભાવનાએ છે. બન્નેમાં બિંદુ અને સિ ંધુનું અંતર છે. સંસાર બિંદુ છે તેા લેક સિધુ છે, સંસાર જીવની વિકારી પર્યાય માત્ર છે અને લેાક છ દ્રવ્યાના સમૂહને કહે છે. લેાક માત્ર ય છે, પણ સંસાર તા હેય પણ છે. લેાકભાવનામાં અધેા લાક, મધ્ય લેાક અને ઊર્ધ્વ લેાકની રચનાનું સ્વરૂપ બતાવવામાં આવે છે અને સંસારભાવનામાં ત્રણ લાનું નહીં, પણુ ચાર ગતિનુ અને તેના દુ:ખાનુ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. સંસારભાવનાની સીમા સયાગાની નિરČકતા અને દુઃખરૂપતાના ચિંતન પંત મર્યાદિત છે. અનિત્યભાવનામાં સંયોગાની ક્ષણુભ ંગુરતા, અશરણુ ભાવનામાં સયાગેાની અશરણુતા અને સંસારભાવનામાં તે જ સચેગેાની નિરકતા બતાવી છે.
૧૦૯૭ પ્ર. ખેાધિ” અને “ધર્મ” શબ્દનો અર્થ રત્નત્રયરૂપ ધર્મ જ થાય છે, તા પછી ખેાધિદુલ ભ” અને “ધ” એમ એ ભાવનાએ જુદી જુદી કેમ મૂકી હશે ? બન્નેના વિષયમાં મૂળભૂત અંતર શું છે?
ઉ. એ સાચું છે કે સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ રત્નત્રયને જ ખેાધિ કહે છે, તથા વાસ્તવિક ધર્મ પણ આ રત્નત્રય છે. આ પ્રમાણે ધિ અને ધર્મ એક અવાચી જ છે. પણ ખેદુલ ભ
માણસ હાના મુશ્કિલ હું, સાધુ કહાં સે હોય, સાધુ હુઆ તે સિદ્ધ હુઆ, કહેણી રહી ન કોય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
