________________
૪૨૫
૧૩૭૦ પ્ર. આત્માને કેમ ભાસે, અર્થાત, શાનાથી તે જાણે અને દેખે ?
ઉ. ભાસન શબ્દમાં જાણવા અને દેખવા બનેને સમાવેશ થાય છે,
જ્ઞાન બે પ્રકારે બતાવવામાં આવ્યું છે. આત્મા ઈદ્રિયોની સહાય વિના સ્વતંત્રપણે જાણે દેખે તે આત્મા પ્રત્યક્ષ. આત્મા ઇંદ્રિયોની સહાય વડે કરી એટલે આંખ, કાન, જીભાદિક વડે જાણે દેખે તે ઈન્દ્રિય પ્રત્યક્ષ છે વ્યાધાત અને આવરણના કારણને લઈને ઈન્દ્રિય પ્રત્યક્ષ ન હોય તેથી આત્મપ્રત્યક્ષને બાધ નથી. જ્યારે આત્મા પ્રત્યક્ષ થાય છે ત્યારે ઈદ્રિયપ્રત્યક્ષ સ્વયમેવ થાય છે. અર્થાત ઈન્દ્રિય પ્રત્યક્ષનું જે આવરણ હતું તે દૂર થયે જ આત્મપ્રત્યક્ષ છે. કેવળજ્ઞાન છે તે આત્મપ્રત્યક્ષ છે અથવા અતિન્દ્રિય છે. અંધપણું છે તે ઈન્દ્રિય વડે
દેખાવાને વ્યાધાત છે. તે વ્યાઘાત અતિન્દ્રિયને નડવા સંભવ નથી. ૧૩૭૧ પ્ર. ઘણા લોકો કહે છે કે તેમને ધ્યાનમાં ઉત્કૃષ્ટ શાંતિનું વદન થાય
છે અથવા પ્રકાશ પ્રકાશ દેખાય છે, આનંદ આનંદ વર્તે છે.
તે શું તેમને આત્માને અનુભવ થયો કહેવાય ? ઉ. જે લેકે શાતા વેદનીય રસના વેદનને આત્માની શાંતિ માને છે
તેઓ હજુ ભૂલમાં છે, અજ્ઞાની છે. જેમ ટયુબલાઈટ (અથવા સૂર્ય)ને પ્રકાશ હોય છે તેનાથી અનંતગણે પ્રકાશ આત્માને છે, એમ અજ્ઞાની માને છે, પરંતુ આ પ્રમાણે માનવું બિલકુલ ભૂલભરેલું છે. કારણ કે આત્માના જ્ઞાનપ્રકાશની જાતિ જ જડ પ્રકાશથી તદન ભિન્ન છે; તેથી એકબીજાની તુલના અશક્ય છે. તે પ્રમાણે જેવી રીતે વિષયભેગોને ભેગવવામાં આનંદ આવે છે, તેનાથી અનંતગણે આનંદ આત્માને છે–એમ અજ્ઞાની માને છે, પરંતુ આ પ્રમાણે માનવું પણ બરાબર નથી, કારણ કે આત્માના અતિન્દ્રિય આનંદની જાતિ પણ ઈન્દ્રિયજનિત આનંદથી ભિન્ન છે; તેથી ઈન્દ્રિય સુખથી અતીન્દ્રિય
સુખની સરખામણી કરી શકાય નહીં. (જુઓ ૧૫૩૧-૧૫૩૩) ૧૩૭૨ ક. “જીવ અમૂર્તિક પદાર્થ છે” તેને અર્થ સમજાવો.
ઉ. જેટલા અમૂર્તિક પદાર્થો છે તે ન તો કોઈ વખત પરસ્પર
છે આયુ-ઉદયે જીવન જીવવું એમ સર્વરે કહ્યું તું આયુ તો દેતો નથી, તેં જીવન ક્યમ તેનું કર્યું?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
