________________
કલ્પ
લક્ષથી વિકલ્પ તૂટતા નથી, પરંતુ વિકલ્પ ઉત્પન્ન થાય છે. “હું ચૈતન્યમાત્ર સ્વભાવ છું”—એવા અસ્તિત્વભાવની તરફ જ્ઞાનનું
જોર લગાડવાથી ચિત્તને નિરાધ સહજપણે થઈ જાય છે. ૧૫૯૮ પ્ર. નિશ્ચય સમ્યજ્ઞાન અને વ્યવહાર સમ્યજ્ઞાન એમ સમ્યજ્ઞાન બે
પ્રકારનું છે ? ઉ. ના, સમ્યજ્ઞાન કાંઈ બે પ્રકારનાં નથી પણ તેનું નિરૂપણ બે પ્રકારથી
છે. જ્યાં સાચા સમ્યજ્ઞાનને સમ્યજ્ઞાન કહ્યું છે તે નિશ્ચય સમ્યજ્ઞાન છે, પણ જે સમ્યજ્ઞાન તે નથી પણ સમ્યજ્ઞાનનું નિમિત્ત છે અથવા સહકારી છે તેને ઉપચારથી વ્યવહાર સમ્યજ્ઞાન કહેવામાં
આવે છે. ૧૫૯૯ પ્ર. જે જ્ઞાન કરી જીવ અને કાયા જુદાં જાણ્યાં છે, તે પછી વેદનાનું
- વેદવું અને માનવું શાથી થાય છે ? ઉ. સૂર્યથી તપેલા એવા પથ્થર તે સૂર્યના અસ્ત થયા પછી પણ
અમુક વખત સુધી તપ્ત રહે છે અને પછી સ્વરૂપને ભજે છે; તેમ પૂર્વના અજ્ઞાન સંસ્કારથી ઉપાર્જિત કરેલ એવા વેદનાદિ તાપ તેને આ જીવને સંબંધ છે. આત્મજ્ઞાન હોવાથી પૂર્વોપાર્જિત વેદનીય કર્મ નાશ જ પામે એ નિયમ નથી, તે તેની સ્થિતિએ નાશ પામે. વેદના વેદતાં જીવને કંઈ પણ વિષમભાવ થવો તે અજ્ઞાનનું લક્ષણ છે; પણ વેદના છે તે અજ્ઞાનનું લક્ષણ નથી, પૂર્વોપાર્જિત અજ્ઞાનનું ફળ છે. જ્ઞાની પુરુષને વેદના ઉદય તે પ્રારબ્ધ
વેદવારૂપ છે; નવાં કમને હેતુ નથી. ૧૬૦૦ . આત્માનું જ્ઞાન કહે છે તે આત્મા અને જ્ઞાન બંને ભિન્ન છે ?
ઉ. ના; આત્મા કહો કે જ્ઞાન બંને એક જ વાત છે કારણ કે જ્ઞાન
આત્માને ગુણ છે, આમાથી જ થાય છે. અન્ય કેઈ દ્રવ્યથી
થતું નથી. - ૧૬૦૧ પ્ર. આત્મસ્વરૂપને જાણવા વિવેક જરૂરી છે?
ભગવાનને તારા જે રાગી ન બનાવ, તું ભગવાન જેવો વિતરાગી બને,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
