________________
૫૪૮
૧૭૪૫ પ્ર. જે આપણે પરનું કાંઈ જ કરી શકતા નથી તે પછી આપણી
સ્વતંત્રતા શી રહી ? ઉ. એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યનું કાંઈ પણ નથી કરી શકતું ત્યારે તેને અર્થ
આપ માત્ર એટલે જ શા માટે કરે છે કે આપ બીજાનું કાંઈ નથી કરી શકતા, એમ કેમ નથી કરતા કે આપનું પણ કઈ કાંઈ નથી કરી શકતું ? જ્યારે આપ એ વિચાર કરશે ત્યારે આપને સ્વતંત્રતાને અનુભવ થશે કે જુઓ, મારું પણ કઈ કાંઈ બગાડી શકતું નથી. કેઈ રાજ્યમાં કે કોઈને લૂંટી શકતું નથી, મારી શકતું નથી, ત્યારે કેઈ એમ નથી કહેતું કે આ કેવું ખોટું (ખરાબ) રાજ્ય છે. ક્રમબદ્ધ પર્યાયની વાત તે અનંત સ્વતંત્રતાની સૂચક છે.
ક્રમબદ્ધ પર્યાયમાં વસ્તુની અનંત સ્વંત્રતાની ઘોષણા છે. ૧૭૪૬ પ્ર, જ્ઞાની પણ એમ કહેતા જોવામાં આવે છે કે મેં આમ કર્યું, તેમ.
ન કર્યું, આમ તેમની વાતમાં પણ ક્તત્વ બુદ્ધિ તે હોય છે તેનું શું? ઉ, એ વાત સાચી છે કે જ્ઞાનીના જીવનમાં પણ એવો વચન વ્યવહાર
જોવામાં આવે છે, પણ તેમની માન્યતા એવી હોતી નથી. સમ્યગ્દષ્ટિ જ્ઞાનીને પણ એમ કહેતા જોવામાં આવે છે કે આ મારી સ્ત્રી છે, આ મારા પુત્રો છે, આ મારું મકાન છે પણ તે એમ માને છે કે, આ કાંઈ મારું નથી. કથનમાત્રથી તેઓ મિયાદૃષ્ટિ થઈ જતા નથી કેમ કે મિથ્યાત્વ તે માન્યતા સંબંધી દેષ છે. જેમ કેઈ ગુમાસ્તા શેઠનું કાર્ય કરે છે, તે કાર્યને પોતાનું પણ કહે છે, હર્ષ વિષાદ પણ પામે છે, તે ફાર્યમાં પ્રવર્તતાં પોતાની અને શેઠની જુદાઈને વિચાર કરતો નથી, પરંતુ અંતરંગ શ્રદ્ધાન એવું છે કે આ મારું કાર્ય
નથી. આ સંપત્તિ મારી નથી. ૧૭૪૭ ક. એને અર્થ એ થયો કે જ્ઞાનીની માન્યતા અને કથનમાં અંતર.
હોય છે ? ઉ. હા, અવશ્ય હોય છે પરંતુ એનું કારણ જ્ઞાનીના હૃદયની અપવિત્રતા
નહિ, પણ વસ્તુની સ્થિતિ છે. કેમ કે જ્ઞાનીની માન્યતા તે વસ્તુ
ધન, જોબન, ત્રીજે અમલ, થયાં હોય અનુકળ; નહિ વિદ્યા અનુકૂળ તે, સઘળાં માને છૂળ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
