________________
૫૪૧
દ્રવ્ય અક્રમ છે અને પર્યાયાની અપેક્ષાએ ક્રમબદ્ધ છે. ગુણુપર્યાયાત્મક વસ્તુમાં ક્રમ-અક્રમ છે અને પર્યાયાની અપેક્ષાએ ક્રમબદ્ છે. આ પ્રમાણે ગુણુ-પર્યાયાત્મક વસ્તુમાં ક્રમ-અક્રમ સંબંધી અનેકાન્ત ઘટિત થાય છે.
જો પર્યાયામાં જ ક્રમ“અક્રમ ટિત કરવું હોય તે। . તે અપેક્ષા ખીજી હોય. (તે આ પ્રમાણે છે.) પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં અનંત ગુણુ છે અને પ્રત્યેક ગુણુની પ્રતિ સમય એક પર્યાય થાય છે; આ અપેક્ષાએ પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં એક સમયમાં જ અક્રમ અર્થાત એકી સાથે અનંત પર્યાય થઈ જાય છે. તથા એક ગુણની અનંત સમયેામાં અનંત પર્યાયેા થાય છે, તે ક્રમશઃ એક-એક સમયમાં એક-એક જ થાય. છે, આ રીતે પર્યાયને પણ ક્રમ-અક્રમ કહી શકાય છે. અવિરાધપણે એક સાથે રહેવાવાળી જીવની પર્યાય એક સાથે હોવાને કારણે ગતિ, ઇન્દ્રિય, કાય, યાગ, વેદ, કષાય, જ્ઞાન, સંયમ આદિ સડાવસ્થાયી (એકી સાથે ઉત્પન્ન થવાવાળી) પર્યાય છે, તથા ક્રોધાદિ, દેવાદિ અને ખળાદિ અવસ્થાલક્ષણ ક્રમવતી પર્યાય છે.
૧૭૩૩ પ્ર. ‘ક્રમ' અને અક્રમ’ શબ્દોના અર્થ કેટલા પ્રકારે કર્યા છે?
ઉ. મ' અને ‘અક્રમ' શબ્દના અર્થ એ પ્રકારે કરવામાં આવે છે..
પ્રથમ તા એ કે ક્રમ એટલે ક્રમશઃ અર્થાત્ એક પછી એક અને અક્રમ એટલે યુગપત્ અર્થાત્ એક સાથે. બીજો અર્થ, એ કે ક્રમ. એટલે એક પછી એક અને તે પણ નિશ્રિત, એકદમ વ્યવસ્થિત તથા એ રૂપે કે આના પછી એ જ, 'બીજું નહીં.’ અક્રમ એટલે અવ્યવસ્થિત, કાંઈ પણ નિશ્ચિત નહીં.
૧૭૩૪ પ્ર. ઉપરના બે અર્થાંમાંથી ‘કમબદ્ધ પર્યાય' ના સિદ્ધાંત કયા અર્થમાં
કરવામાં આવ્યો છે ?
ઉ. ક્રમબદ્ધ પર્યાયનુ અનુશીલન દ્વિતીય અર્થની અપેક્ષાએ કરવામાં આવ્યું છે, તે પ્રમાણે પર્યાયે એક નિશ્ચિત ક્રમાનુસાર જ થાય છે. અક્રમે નહીં આવું સમ્યક્ એકાન્ત ફલિત થાય છે.
ભેાજન, ધાતુ, ઔષધિ, દાસ્ત, દાસ, ઘર, નાર; વણ પરખ્યાં જે વાપરે, તે ખત્તા ખાનાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
