________________
૪૨૪
જેટલું એનું વજન આવવું જોઈએ તે આવતું નથી. જ્ઞાનમાં જેટલું મહાત્મય આવવું જોઈએ તે આવતું નથી. તેથી અનુભવ
થતો નથી. ૧૩૬૭ પ્ર. જીવ એક છે કે અનેક ?
ઉ. છો અનેક છે. સર્વ ભિન્ન ભિન્ન છે અને સર્વની પ્રત્યક્ષ
ભિન્ન ભિન્ન ક્રિયાઓ છે. પ્રત્યેક જીવ એકલ, ભિન્ન, પ્રગટ, સત્તાવંત, સ્વતંત્ર, સ્વાધીન, શુદ્ધ, જ્ઞાતા, દ્રષ્ટા, વીતરાગ, આનંદમય, સિદ્ધ સમાન છે. સ્વરૂપથી સમાન હોવા છતાં સત્તાથી સમાન–એક નથી. જે એક હોત તે એકની મુક્તિએ સર્વની મુક્તિ થવી જ જોઈએ, પણ એમ થતું નથી માટે આત્મા પ્રત્યેક
(અનેક) છે. (જુઓ પ્રશ્ન ક્રમાંક ૨૩૪) ૧૩૬૮ પ્ર. ઘણા લોકેનું કહેવું છે કે મનુષ્યના મરી ગયા પછી તેને આત્મા
અનંતમાં ભળી જાય છે, આત્મા અને શરીર છૂટા પડતાં, શરીર
પડી રહે છે અને આત્મા પંચભૂતમાં ભળી જાય છે તે શું બરાબર છે? ઉ. ના; એમનું કહેવું બરાબર નથી, કારણ કે આત્મા ચેતન છે અને
પંચમહાભૂત (પદાર્થો) તે જડ છે. જડ અને ચેતન કદી પણ એક બીજામાં ભળતા (એકરૂપ થતા) નથી. આત્મા જડ પદાર્થોમાં તે ભળતો ( એકરૂપ) થતું નથી પણ અન્ય આત્માઓમાં પણ
ભળતા નથી. ૧૩૬૯ ક. આત્મામાં નિત્ય સ્વભાવ અને અનિત્ય સ્વભાવ બંને એક સાથે છે,
તેમાંથી અનિત્ય સ્વભાવને અર્થ શું છે ? શું વિકારીભાવ પણ
આત્માને અનિત્ય સ્વભાવ છે ? ઉ. આત્મામાં અનિત્ય સ્વભાવ તે કાયમ રહે છે પણ વિકારી પર્યાય સદા
રહેતી નથી, તેથી તે વાસ્તવમાં આત્માને અનિત્ય સ્વભાવ નથી. ક્ષણક્ષણમાં જે જાણવાની પર્યાય થયા કરે છે તે આત્માને અનિત્ય સ્વભાવ છે. નવી નવી જ્ઞાનની પર્યાય સદા થતી જ રહે છે. તેથી તે જ આત્માને અનિત્ય સ્વભાવ છે.
જ્યમ ઝેરના ઉપભેગથી પણ વૈદ્ય જન મરતું નથી, ત્યમ કમ ઉદય ભોગવે પણ જ્ઞાની બંધાતો નથી,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
