________________
વસ્તુ છે તે વિકારભાવ શુદ્ધાત્માના આશયથી નથી થતા, જડના લક્ષે થાય છે. વિકારી પરિણામ ન તો પુગલમાં થાય છે અથવા ન તે તેને કર્મ કરાવે છે, તે આત્માની જ પર્યાયમાં થાય છે, પણ પર્યાયબુદ્ધિ છોડાવવા અને શુદ્ધદ્રવ્યની દૃષ્ટિ કરાવવા તે વિકારીભાવને આત્માથી અન્ય કહ્યા. તે “અન્ય છે” તેમ તે જ કહી શકે કે જેને શુદ્ધાત્માની દષ્ટિ થઈ હોય, કારણ કે અજ્ઞાનીને તો વિકાર અને આત્મસ્વભાવની ભિન્નતાનું ભાન જ નથી, તેથી તે બંનેને એકમેક સમજીને વિકારને ક્ત થાય છે, વિકાર તેના માટે આત્માથી અન્ય નથી રહેતા. (જુઓ પ્રશ્ન ૧૪૬૨-૧૪૬૭) પુદ્ગલ દ્રવ્યની વર્તમાન પર્યાય છે તેમાં જીવને અધિકાર નથી. આત્મા દેખવા અને જાણવાવાળે છે. આત્મા છે તેથી પુદ્ગલમાં અવસ્થા ઉત્પન્ન થાય છે તેમ નથી. આ પ્રમાણે નિર્ણય કરે તે પરથી ઉપેક્ષા થઈને પિતામાં (આત્મામાં) એકાગ્રતા થાય છે,
અને ધર્મ થાય છે. ૧૪૬૧ પ્ર. કેટલાકે કહે છે કે આ પ્રવૃત્તિ બધી પ્રકૃતિ કે કામ કરે છે. જીવ
કરતો નથી. જીવ તે સદા અલિપ્ત રહે છે, તે તેનું કેમ? ઉ. “આત્મા કર્તા છે.” સર્વ પદાર્થ અર્થ ક્રિયાપન છે, આત્મા
પણ ક્રિયાસંપન્ન છે માટે કર્તા છે. તે કર્તાપણું ત્રિવિધ શ્રી જિને વિવેચ્યું છે. (૧) પરમાર્થથા સ્વભાવપરિણતિએ નિજ સ્વરૂપને કર્તા છે. (૨) અનુપરિત (અનભવમાં આવવા યોગ્ય, વિશેષ સંબંધસહિત)
વ્યવહારથી તે આત્મા દ્રવ્યકર્મને કર્તા છે. (૩) ઉપચારથી ઘર, નગર આદિને કર્તા છે.
શુદ્ધ નિશ્ચયથી આ આત્મા કેવળ પોતાના શુદ્ધ ભાવને જ કર્યા છે, પરભાને નથી તે ઉપાદાન કે મૂળ કર્તા, નથી તે નિમિત્ત કર્તા.
ધન, કણ, કંચન, રાજસુખ, સર્બ સુલભ કર જાન, દુલભ હૈ સંસારમેં, એક યથારેથ જ્ઞાન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
