________________
૩૮૧
૧૨૪૮ પ્ર. જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીની ચેષ્ટા અને અવસ્થા એકસરખી દેખાય તો.
કેવી રીતે નિશ્ચય કરો ? ઉ. અનાદિકાળથી વિપર્યય બુદ્ધિ હવાથી, અને કેટલીક જ્ઞાની પુરુષની.
ચેષ્ટા અજ્ઞાની પુરુષના જેવી જ દેખાતી હોવાથી, જ્ઞાની પુરુષને. વિષે વિભ્રમ બુદ્ધિ થઈ આવે છે, અથવા જીવથી જ્ઞાની પુરુષ પ્રત્યે તે તે ચેષ્ટાને વિક૯પ આવ્યા કરે છે. જ્ઞાની પુરુષની ચેષ્ટાનું કઈ અગમ્યપણું જ એવું છે કે, અધૂરી અવસ્થાએ કે અધૂરા નિશ્ચયે જીવને વિશ્વમ તથા વિકલ્પનું કારણ થાય છે. આ જીવને. અધૂરો જ્ઞાની પુરુષ પ્રત્યેને નિશ્ચય છે, એ જ આ જીવને દેષ છે. દેહના ધર્મ તે જ્ઞાની અને અજ્ઞાની બનેને હોય છે; પણ, અંતરની ચર્યાથી જ જ્ઞાની ઓળખાય છે, બાકી બહારથી કશે ફેર ન હોય. શરીર સારું હોય ત્યારે તે કંઈ નહીં; પણ મરણ વખતની વ્યાધિ અને પીડા વખતે જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીની પરીક્ષા
થાય છે. ૧૨૪૯ પ્ર. “મોટા કહે તેમ કરવું, કરે તેમ ન કરવું” આ વાક્યને મર્મ શું છે ?
ઉ. શ્રી કબીરનું અંતર સમજ્યા વિના ભોળાઈથી લેકે પજવવા
માંડવા. આ વિક્ષેપ ટાળવા કબીરજી વેશ્યાને ત્યાં જઈ બેઠા. લોક-- સમૂહ પાછો વળ્યો. કબીરજી ભષ્ટ થઈ ગયા એમ લકે કહેવા લાગ્યા. કબીરજીના વિક્ષેપ તે ટળ્યો પણ બીજાએ તેનું અનુકરણ ન કરવું. નરસિંહ મહેતા ગાઈ ગયા છે કે :
“મારું ગાયું ગાશે તે ઝાઝા ગોદા ખાશે”
સમજીને ગાશે તે વહેલે વકંઠ જાશે.” તાત્પર્ય કે સમજીને વિવેકપૂર્વક કરવાનું છે. પિતાની દશા વિના, વિના વિવેકે, સમજ્યા વિના જીવ અનુકરણ કરવા જાય તે માર. ખાઈ જ બેસે, માટે મોટા કહે તેમ કરવું, કરે તેમ ન કરવું.
આ વચન સાપેક્ષ છે. ૧ર પ૦ પ્ર. જ્ઞાનીની કરણી અને કથનીમાં શું અંતર હોય છે ?
ત્યાગનું ફળ મિક્ષ નથી, જ્ઞાનનું ફળ મેક્ષ છે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
