________________
૪૧૭
૧૩૪૬ ક. આત્માની ક્રિયા અથવા પ્રવર્તવું કોના થકી થાય ?
ઉ. જેમ આત્મામાં જ્ઞાન ગુણ અથવા સ્વભાવ છે તેથી તે જાણે છે.
દર્શન ગુણથી દેખે છે તેમ વીર્યનું કામ પ્રવર્તવાનું થાય છે. ૧૩૪૭ પ્ર. “રુચિ અનુયાયી વીર્ય” એટલે શું ?
ઉ. જેને અંદરથી લગની લાગી હોય તેનું વીર્ય સ્વરૂપ (આત્મા)
તરફ ઝૂક્યા વગર રહે નહીં. રુચિ જે જ્ઞાયકતત્વ (આત્મા)ની હોય તે વીર્ય ત્યાં ખૂક્યા વગર રહે નહીં. જીવને જેની આવશ્યકતા
લાગે તેના માટે તે પુરુષાર્થ કર્યા વગર રહેતો નથી. ૧૩૪૮ પ્ર. આત્માને વીર્ય ગુણ કેટલા પ્રકારે પ્રવર્તી શકે છે ? ઉ. વીર્ય બે પ્રકારે પ્રવર્તી શકે છે: (૧) અભિસંધિ (૨) અનભિસંધિ.
અભિસંધિ એટલે આત્માની પ્રેરણાથી વીર્યનું પ્રવર્તવું થાય તે. અનઅભિસંધિ એટલે કષાયથી વીર્યનું પ્રવર્તવું થાય છે. દર્શનમોહને લીધે ભૂલ થવાથી એટલે ઔરનું તૌર જણાવાથી વીર્યની પ્રવૃત્તિ
વિપરીતપણે થાય છે. જે સમ્યફપણે થાય તે સિદ્ધપર્યાય પામે. ૧૩૪૯ પ્ર. આત્માને વીર્ય ગુણ કહ્યો તે સાંસારિક ચલણમાં વીર્ય શબ્દ
વાપરીએ છીએ તે જ અર્થ કે બીજો ? ઉ સાંસારિક ચલણમાં વીર્યને અર્થ નપુંસકથી વિરુદ્ધાભાસ બતાવવા,
અથવા પુત્રાદિની ઉત્પત્તિના નિમિત્ત માટે વપરાય છે. આત્માના. વીર્ય ગુણને અર્થ એ થતા નથી. તે આત્માને ગુણ હોઈ
વિશેષણ છે. ૧૩૫. પ્ર. આત્મા પોતાની વીર્ય શક્તિથી જે ક્રિયા કરે છે તે જોવામાં આવે છે ?
ઉ. આત્મા કોઈ પણ વખતે ક્રિયા વગરનો હોઈ શકતો નથી, જ્યાં
સુધી યોગો છે ત્યાં સુધી ક્રિયા કરે છે. તે પિતાની વીર્ય શક્તિથી કરે છે. તે ક્રિયા જોવામાં આવતી નથી, પણ પરિણામ ઉપરથી જાણવામાં આવે છે. ખાધેલો ખોરાક નિંદ્રામાં પચી જાય છે એમ સવારે ઊઠતાં જણાય છે. નિંદ્રા સારી આવી હતી, ઈત્યાદિ બોલીએ છીએ તે થયેલી ક્રિયા સમજાયાથી બોલવામાં આવે છે.
વર્ણન કર્યું નગરી તણું નહિ થાય વન ભૂપનું, કીધે શરીરગુણની સ્તુતિ નાહ સ્તવન કેવળી ગુણનું.
૨૭
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
