Book Title: Nadi Darpan
Author(s): Krushnalal Dattaram Mathur
Publisher: Gangavishnu Krushnadas

View full book text
Previous | Next

Page 26
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir आयुर्वेदोक्तनाडीपरीक्षा निस्तुषयव एकस्तत्प्रमाणाकुलं स्यात् तदुभयमितसद्मन्येव नाडीप्रचारः॥ न भवति यदि तस्मिन् गेहिनी गेहमध्ये कथमिह गृहमेधी तत्र जीवस्तदा स्यात् ॥५६॥ अर्थ-छिलका रहित एक यवके प्रमाण इस जगे अंगुल माना है । ऐसें दो अंगुल प्रमाण स्थानमें नाडी रहती है यदि देहरूप घरमें नाडीरूप स्त्री न होवे तो जीवरूप जो गृहस्थी है सो क्याकरे, अर्थात् यावत्काल देहमें नाडी रहतीहै तबतक जीवहै विना स्त्रीके घरमें रहना निंदितहै “धिग्गृहं गृहिणीं विन " तात्पर्य यहहैकी जीव पुरुष, नाडी स्त्री अन्योन्यएकके विना दूसरा नहीं रहसकता ॥५६॥ परीक्षणीय। वातं पित्तं कर्फ द्वन्द्वं सन्निपातं तथैव च । साध्यासाध्यविवेकञ्च सर्व नाडी प्रकाशयेत् ॥१७॥ अर्थ-वात पित्त कफ द्वंद्वज दोष और सन्निपात एवं साध्यासाध्य (चकारसैं कष्टसाध्य ) इनकी संपूर्ण विवेचनाको नाडी प्रकाशित करती है ॥१७॥ इति श्रीमाथुरकृष्णलालसूनुना दत्तरामेण सङ्कलिते नाडीदर्पणे प्रथमावलोकः । ___ नाडीज्ञानसमय । प्रातः कृतसमाचारः कृताचारपरिग्रहम् । सुखासीनः सुखासीनं परीक्षार्थमुपाचरेत् ॥१॥ अर्थ-अब नाडी देखनेका समय कहते है कि चिकित्सक प्रातःकालमें प्रातःकृत्यसमाप्तिके अनंतर नाडीपरीक्षार्थ रोगीके समीप प्राप्तहो रोगीके प्रातःकृत्य समाप्तिके पश्चात् उसको सुखपूर्वक बैठाकर इसीप्रकार स्वयं आप सुखपूर्वक बैठकर यथाविधान नाडी परीक्षा करे । इसजगे प्रातःकालका तो उपलक्षण मात्रहै किंतु मध्यान्ह और सायंकालमेंभी नाडीपरीक्षा करे जैसै लिखाहै " मध्यान्हे चोष्णतान्विता" इत्यादि ॥ १॥ निषिद्धकाल । सद्यानातस्य भुक्तस्य क्षुत्तृष्णातपसेविनः। व्यायामाकान्त For Private and Personal Use Only

Loading...

Page Navigation
1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108