Book Title: Nadi Darpan
Author(s): Krushnalal Dattaram Mathur
Publisher: Gangavishnu Krushnadas

View full book text
Previous | Next

Page 55
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (४२) नाडीदर्पणः । यह संख्या स्त्री और पुरुष दोनोंमें समान कही है । परंतु केवल मौढावस्थामें स्त्रीकी नाडी संख्या पुरुष संख्याकी अपेक्षा अधिक अधिक अर्थात् प्रौढ पुरुषकी स्पन्दनसंख्या प्रतिपलमें २९ वार होती है । और प्रौढा स्त्रीकी संख्या ३१ वार होती है ॥ ३१ ॥ ३२॥ दशगुर्वक्षरोच्चारकालः प्राणः पडात्मकैः।। तैः पलं स्यात्तु तत् षष्टया दण्ड इत्यभिधीयते ॥३३॥ अर्थ-एक दीर्घवर्णउच्चारण करनेमें जितना समय लगता है उसको एक मात्रा अथवा निमेष कहते है । १० मात्राका १ प्राण ६ प्राणका १ पल ६० पलका १ दंड होताहै । अतएव एक पलका साठ भाग उसमें एक भागको विपल कहतेहै उसीको मात्रा कहते है ॥ ३३ ॥ ___ मतान्तरेण । स्वस्थानां देहिनां देहे वयोवस्थाविशेषतः। प्रवहन्ति यथा नाड्यस्तत्संख्यानमिहोच्यते ॥ ३४॥ अर्थ-अब मतान्तरसे कहते है कि स्वस्थपुरुषोंके देहमें आयुकी अवस्था विशेषकरके जैसे नाडी चलती है उनकी संख्या इसग्रंथमें लिखते है ॥ ३४ ॥ सार्थद्वयपलः कालो यावद्गच्छति जन्मतः। तावत्प्रकम्पते नाडी चत्वारिंशच्छताधिकम् ॥ ३५ ॥ अर्थ-बालकके जन्मलेनेसैं यावत् २॥ पल व्यतीत नहीं हो उतने समयमें १४० वार नाडी वारंवार कंपन होती है ॥ ३५ ॥ तदूर्व हायनं यावत्साईदयपलेन सा। मुहुः प्रकम्पमाधत्ते त्रिंशद्वारं शतोत्तरम् ॥३६॥ अर्थ-फिर १ वर्षकी अवस्थापर्यंत बालककी नाडी २॥ पलमें १३० वार तडफती है ॥ ३६॥ - उपरिष्टादाद्वितीयात्तावत्काले शरीरिणः । ततः प्रकम्पते नाडी दशाधिकशतं मुहुः ॥३७॥ अर्थ-वर्ष दिनसें लेकर जबतक यह बालक दो वर्षका होताहै तावत्कालपर्यंत नाडी ढाई पलमें ११० वार वारंवार तडफती है ॥ ३७ ॥ ततस्त्रिवत्सरं व्याप्य देहिनां धमनी पुनः। For Private and Personal Use Only

Loading...

Page Navigation
1 ... 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108