Karikavali Muktavali Vivaran Part 02

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 21

गुणकर्मान्यत्वविशिष्ट सत्त्वादित्यादौ शुद्धसत्ताधिकरणगुणादिनिष्ठाऽभावप्रतियोगित्वेऽपि द्रव्यत्वस्य नाऽव्याप्तिः । हेतुतावच्छेदकसम्बन्धेन हेत्वधिकरणं बोध्यम् । तेन समवायेन धूमाधिकरणतदवयवनिष्ठाभावप्रतियोगित्वेऽपि वढेर्नाऽव्याप्तिः । ...
अभावश्च प्रतियोगिव्यधिकरणो बोध्यः । तेन कंपिसंयोग्येतवृक्षत्वादित्यादौ मूलावच्छे देनैतवृक्षवृत्तिकपिसंयोगाभावप्रतियोगित्वेऽपि कपिसंयोगस्य नाऽव्याप्तिः । न च प्रतियोगिव्यधिकरणत्वं यदि प्रतियोग्यनधिकरणवृत्तित्वं, तदा तथैवाऽव्याप्तिः, प्रतियोगिनः कपिसंयोगस्यानधिकरणे गुणादौ वर्तमानो योऽभावस्तस्यैव वृक्षे मूलावच्छेदेन सत्त्वात् । यदि तु प्रतियोग्यधिकरणाऽवृत्तित्वं, तदा संयोगी सत्त्वादित्यादावतिव्याप्तिः । सत्ताधिकरणे, गुणादौ यः संयोगाभावस्तस्य प्रतियोग्यधिकरणद्रव्यवृत्तित्वादिति वाच्यम् । हेत्वधिकरणे प्रतियोग्यनधिकरणवृत्तित्वविशिष्टस्य विवक्षितत्वात्, स्वप्रतियोग्यनधिकरणीभूतहेत्वधिकरणवृत्त्यभाव इति निष्कर्षः । प्रतियोग्यनधिकरणत्वञ्च प्रतियोगितावच्छेदकावच्छिन्नानधिकरणत्वं वाच्यम् । तेन विशिष्टसत्तावान् जातेरित्यादौ जात्यधिकरणगुणादौ विशिष्टसत्ताभावप्रतियोगिसत्ताधिकरणत्वसत्त्वेऽपि न क्षतिः । अत्र साध्यतावच्छेदकसम्बन्धेन प्रतियोग्यनधिकरणत्वं बोध्यं, तेन ज्ञानवान् सत्त्वादित्यादौ सत्ताधिकरण-घटादेर्विषयतया ज्ञानाधिकरणत्वेऽपि न क्षतिः । इत्थञ्च वह्निमान् धूमादित्यादौ धूमाधिकरणे समवायेन वह्निविरहसत्त्वेऽपि न क्षतिः ।
- विव२९ - 'हेत्वधिकरणवृत्त्यत्यन्ताभावप्रतियोगितानवच्छेदकसाध्यतावच्छेदकावच्छिन्नसामानाधिकरण्यं व्याप्तिः' मा प्रभाएगेनी विवक्षा ४२वा छतां द्रव्यं गुणकर्मान्यत्वविशिष्टसत्त्वाद् महा भव्यासि आवे छे. ४॥२९॥ 3 गुामान्यत्वविशिष्टसत्ता भने शुद्धसत्ता 'विशिष्टं
१८