________________
રૂઢ છે. કેટલાક પદો યોગરૂઢ છે અને કેટલાક પદો યૌગિકરૂઢ છે. તે તે પદો ક્વચિ કેવલ યૌગિકાદિ હોય અને કવચિદ્દ રૂઢાદિ હોય એ સંભવિત ન હોવાથી મૂલસ્થ “વિત્' પદની અસંગતિને દૂર કરવા નિત પદ વિચિત્' પરક સમજવું. જ્યાં પદના અવયવ પ્રકૃતિ અને પ્રત્યયનો જ અર્થ જણાય છે તે પદને કેવલયૌગિક કહેવાય છે. પાર્વતિ' પદોનો પ્રયોગ સ્થળે પ્રર્ ધાત્વર્થ પાક અને જીવન પ્રત્યયાર્થ કર્તાની જ પ્રતીતિ થાય છે. પરંતુ પાકકર્તાથી અતિરિક્ત કોઈ સમુદાયાર્થ પ્રતીત થતો નથી. તેથી વારિ’ પદો યૌગિક કહેવાય છે.
જ્યાં પદના અવયવોની શક્તિની અપેક્ષા રાખ્યા વિના સમુદાયશક્તિમાત્રથી પદાર્થ પ્રતીત થાય છે, ત્યાં તે પદને ફક્ત પદકહેવાય છે. તેમપ્ટન... ઈત્યાદિ પદના પ્રયોગ સ્થળે અને માન પદના મ્ + ર (મો) અને મ0 + 7ી + (ગ), આ પ્રમાણેના અવયવોની ગમનકર્તા અને મંડાદાનકર્તા સ્વરૂપ અર્થબોધક શક્તિની અપેક્ષા વિના ક્રમશઃ ગો પદ અને મહિના પદથી તાદશાકૃતિવિશિષ્ટગોવ્યક્તિ અને વર્તુલાદિ અર્થનો બોધ થાય છે. તેથી નોમાંહત... ઇત્યાદિ પદો “ઢ' કહેવાય છે. ભાતના ઓસામણ વગેરેને મંડ કહેવાય છે. ('Hવું તાતિ” તિ ઇન્કમ્ આ વ્યુત્પત્યર્થ છે.)
જ્યાં અવયવશક્તિના વિષયમાં સમુદાયશક્તિ પણ છે, તે પદને “યોક્તિ' પદ કહેવાય છે. યદ્યપિ આ રીતે તો “વેદિ' યૌગિક પદોને પણ “યો ઢ' પદ માનવાનો પ્રસંગ આવશે. કારણ કે પાકકર્તાને, એના માતાપિતાએ આપેલા પાવક' નામના પ્રયોગ સ્થળે અવયવશકિત (પાકકૉંબોધકશક્તિ)ને વિષયમાં તદ્દવ્યક્તિબોધક સમુદાયશક્તિ પણ તે પદમાં છે. પરંતુ “ “અવયવિિવષયે''... ઈત્યાદિ ગ્રંથનો આશય એ છે કે અવયવશતિજ્ઞાનજન્યશાબ્દબોધમાં સમુદાયશક્તિસ્મારિતઅર્થવિષયકત્વ જ્યાં હોય
૧૦૧
