________________
મનાતો. અન્યથા નિપાતાતિરિક્તનામાર્થનો અભેદીતિરિક્તસંબંધથી અન્વય માનીએ તો “Tના પુરુષઃ' અહીં પણ રાનાડમિને પુરુષ:' ઇત્યાકારક બોધના બદલે ‘ાનસમ્બન્ધી પુરુષ:' ઇત્યાકારક અભેદોતિરિક્તસ્વસ્વામિભાવાત્મકભેદસંસર્ગક બોધ થવાનો પ્રસંગ આવશે. “નામમાત્રના અર્થનો ભેદસંબન્યથી અન્વય થતો નથી. આ પ્રમાણે માનીએ તો અર્થાદ્દ ઉકતનિયમમાં “નિપાતાતિરિત્વ'નો નિવેશ ન કરીએ તો, ઘટો ન પટ: અહીં નબર્થ અન્યોન્યાભાવનો અભેદાતિરિક્ત અનુયોગિતા પ્રતિયોગિતા સંબંધથી ઘટ પટની સાથે અન્વય નહીં થાય. તેથી તાદશાન્વયની ઉપપત્તિ માટે ઉક્તનિયમમાં નિપાતાતિરિ પદનો નિવેશ કર્યો છે. નગર્થાન્યોન્યાભાવ નિપાતાર્થ હોવાથી તેનો ઉકતરીતે ભેદસંબંધથી અન્વય અનુપપન્ન નહીં થાય. નિયમમાં મેલ' પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તો “ગીતો ઘટ.' ઇત્યાદિ સ્થળે નામાર્થનો અભેદસંબન્યથી પણ અન્વય નહીં થાય. તેથી ‘મે' પદનું ઉક્તનિયમમાં ઉપાદાન છે. જેથી “નીનો ઘટ.' ઇત્યાદિ સ્થળે અભેદસંબંધથી નામાર્થનો અન્વય અનુપપન્ન નહીં થાય. યદ્યપિ રાનપુરૂષ.” ઈત્યાદિ તપુરુષ સમાસ સ્થળે “રાજી: પુષ' આ વિગ્રહવાક્યસ્થષષ્ટીનો સમાસમાં લોપ થયો હોવાથી તાદશ-લુમવિભફત્યર્થનું સ્મરણ કલ્પીએ તો રીંગ અને પુરુષ પદાર્થનો સાક્ષા અન્વય થતો નથી. તેથી ઉક્ત ‘‘નિપાતાતિરિજીનીમાર્થયોરમેાતિરિસન્વથોડવ્યુત્પન્ન:' આ નિયમનો કોઈ બાધ નથી. પરંતુ “રાનપુષ:' ઇત્યાદિ • પ્રયોગના શ્રવણાદિથી લુપ્તવિભકૃત્યર્થનું જેને સ્મરણ થયું નથી
એવા લોકોને પણ તાદશ પ્રયોગથી ‘પાનસડૂથી પુરુષ:' ઈત્યાઘાકારક બોધ થાય છે. તેથી તાદશ બોધના અનુસાર
નપુરુષ:' ઈત્યાદિ તપુરુષ સમાસસ્થળે રાનનું ઇત્યાદિ પૂર્વપદોને “રાજસંબન્ધી' ઇત્યાઘર્થમાં લાક્ષણિક મનાય છે.
૧૧૩
