________________
: વિવરણ : - તુ વાધ્યમ્... ઈત્યાદિ - આશય એ છે કે, જ્યાં Tયાં ઘોષ: ઈત્યાદિ સ્થળે તીરત્વેન રૂપેણ અર્થા તીરત્વવિશિષ્ટમાં શક્યાર્થસંબંધનું પ્રકારતયા ભાન થાય છે ત્યાં લક્ષણાજ્ઞાનથી તીરત્વપ્રકારકસ્મરણ અને શાબ્દબોધ થાય છે. પરંતુ જ્યારે ગદ્ગાતીરત્વેન રૂપેણ તવિશિષ્ટમાં તાદશ શક્યાર્થસંબંધનું પ્રકારતયા ભાન થાય છે, ત્યારે ગગાતીરત્વપ્રકારકસ્મરણ અને શાબ્દબોધ, તાદશ લક્ષણાજ્ઞાનથી થાય છે. તેથી સ્પષ્ટ છે કે યધર્મવિશિષ્ટમાં શક્યસંબંધાત્મકલક્ષણાપ્રકારકજ્ઞાન છે, તાદશલક્ષણાજ્ઞાન; ધર્મપ્રકારકત. વ્યક્તિવિષયકસ્મરણ અને શાબ્દબોધની પ્રત્યે કારણ છે. એકાદશ કાર્યકારણભાવ હોવાથી જ, લક્ષ્યાવચ્છેદક તીરત્વ કે ગદ્ગાતીરત્વાદિમાં લક્ષણો ન હોવા છતાં વૃત્તિ (શક્તિલક્ષણાન્યતર) જ્ઞાન દ્વારા પદથી અનુપસ્થાપ્ય એવા તીરવાદિપ્રકારકસ્મરણ તથા શાબ્દબોધ પણ થઈ શકે છે. અન્યથા લક્ષ્યાવચ્છેદકનું સ્મરણાદિમાં લક્ષણો વિનાં ભાન થાત નહીં. પરંતુ આ રીતે લક્ષ્યતાવચ્છેદકમાં લક્ષણાને માન્યા વિના લક્યતાવચ્છેદકપ્રકારકસ્મરણાદિ ઉપપન્ન થઈ શકે છે તો તેવી રીતે શક્યતાવચ્છેદક ઘટત્વાદિમાં પણ ઘટાદિપદોની શક્તિ માન્યા વિના ‘ઘટત્વાદિપ્રકારકઘટાદિવિશેષ્યકસ્મરણ કે શાબ્દબોધની પ્રત્યે પટાદ્રિ પદોનું સામર્થ્ય છે.” એમ કહીને ઘટાદિવિશેષ્યકઘટવાઘન્યપ્રકારકસ્મરણાદિના અતિપ્રસનું વારણ કરી શકાય છે. આ પ્રમાણે પણ કહી શકાય છે... ઇત્યાદિ વિચારવું જોઈએ. શક્યતાવચ્છેદકમાં પદોની શક્તિ માનનારા લક્ષ્યતાવચ્છેદકમાં લક્ષણાને શા માટે માનતા નથી ? શક્યતાવચ્છેદક લઘુઅનતિપ્રસક્ત મનાય છે અને લક્યતાવચ્છેદક સ્વરૂપસંબંધરૂપ મનાય છે- એમાં શું તાત્પર્ય છે ? ગંગાતીરત્વેન બોધ થવા છતાં “ત્રિો યાતિ' આ
૧૦૮
