________________
पूर्वक्षणवृत्तित्वविशिष्टस्वाभावात्मकप्रतियोग्यधिकरणत्वं हेत्वधिकरणस्येति ।
તૃતીયે તુ રૂપિયો મવવનાત્મવાહિત્યવિવ્યાસ, તત્રાત્મ- .. वृत्तिक पिसंयोगाभावाभावः कपिसंयोगः, तस्य च. गुणत्वात् .. तत्प्रतियोगितावच्छेदकं गुणसामान्याभावत्वमपि, तदवच्छिन्नाનધિત્વ હેત્વધિસરસ્વત્મિને રૂતિ |
વિવરણ “साध्यतावच्छेदकसम्बन्धावच्छिन्न-प्रतियोगितावच्छेदकावच्छिन्ना-धेयतानिरूपिताधिकरणतावद्भिन्न-हेतुतावच्छेदकसम्बन्धावच्छिन्नहेतुतावच्छेदकावच्छिन्नाधेयतानिरूपिताधिकरणताववृत्त्य- . भावीयप्रतियोगितानवच्छे दक साध्यतावच्छे दकावच्छिन्नસામાનધિષ્ય વ્યાઃ” આ પ્રમાણેના વ્યાપ્તિના લક્ષણ ઘટકીभूत 'प्रतियोगितावच्छेदकावच्छिन्नाधेयतानिरूपिताधिकरणतावद्' . અર્થાત “પ્રતિયોગિતાવચ્છેદકાવચ્છિન્નનું અધિકરણ' પદથી પ્રતિયોગિતાવચ્છેદકાવચ્છિન્ન કોઈ પણ એકનું અધિકરણ વિવક્ષિત છે ? અથવા પ્રતિયોગિતાવછેદકાવચ્છિન્નસામાન્યનું (સકલનું) અધિકરણ વિવક્ષિત છે ? અથવા કોઈ એક જે પ્રતિયોગિતાવચ્છેદક, તદવચ્છિન્નસામાન્યનું અધિકરણ વિવક્ષિત છે? આ ત્રણમાંથી એક પણ વિકલ્પનો સંભવ નથી, એ પ્રશ્નકર્તાનો અભિપ્રાય છે. એ ત્રણે વિકલ્પોમાં અનુક્રમે દોષો જણાવે છે – માધે... ઇત્યાદિ ગ્રંથથી – આશય એ છે કે પ્રતિયોગિતાવચ્છેદકાવચ્છિન્ન કોઈ એકના અધિકરણથી ભિન્નાધિકરણને પ્રતિયોધિસર ૫થી લઈએ તો “પયોથે વૃક્ષત્વા’ અહીં આવ્યાપ્તિ કાયમ છે. કારણ કે હેવધિકરણ વૃક્ષ; તવૃત્તિકપિસંયોગાભાવીય પ્રતિયોગિતાવ છે દકકપિસંયોગત્વાવચ્છિન્નાન્તઃપાતી વૃક્ષાવૃત્તિ (ગૃહાશિવૃત્તિ) કપિસંયોગાત્મક પ્રતિયોગિતાવચ્છેદકાવચ્છિન્નવિશેષનું અનધિકરણ હોવાથી તવૃત્તિકપિ
