Karikavali Muktavali Vivaran Part 02

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 52

माहिहेतु स्थणे 'वन्यभाववान् ह्रदः' इत्याधा।२ साध्याભાવવાનપક્ષાદિ દોષો એકજ્ઞાનીયવિષયતાસંબંધથી જલાદિ हेतुमा छे. 'वह्नयभाववान् हृदो जलञ्च' त्या२४ होषविषયકજ્ઞાનીયવિષયતાસંબંધથી સાધ્યાભાવવા૫ક્ષ સ્વરૂપ બાધ, જલાદિ હેતુમાં હોવાથી તે દુષ્ટ છે. એ સમજી શકાય છે.
યદ્યપિ ઉપર જણાવ્યા મુજબ ગમે તે સંબંધથી દોષવત્ત્વના ગ્રહણથી તો વન્યભાવવવૃત્તિદ્રવ્યત્વાત્મક વ્યભિચાર દોષ, આશ્રયતાસંબંધથી ધૂમાત્મક સતુમાં હોવાથી ત્યાં પણ દુષ્ટત્વવ્યવહારનો પ્રસંગ આવશે. પરંતુ તેના निवा२९। भाटे; 'येन केनाऽपि सम्बन्धेन' मा ग्रंथना तात्पर्यने; ‘દિનકરી' વગેરે ગ્રંથોના અવલોકનથી જાણવું જોઈએ. વિવરણ તો મુક્તાવલીને અનુસરતું હોવાથી અહીં તેના તાત્પર્યને एल्यु नथी. .
· मुक्तावली। __परे तु यद्विषयकत्वेन ज्ञानस्यानुमितिविरोधित्वं, तद्वत्त्वं हेत्वाभासत्वम् । सत्प्रतिपक्षे विरोधिव्याप्त्यादिकमेव तथा, तद्वत्त्वञ्च हेतोर्ज्ञानरूपसम्बन्धेनं । न चैवं वह्निमान् धूमादित्यादौ पक्षे बाधभ्रमस्य साध्याभावविषयकत्वेनाऽनुमितिविरोधित्वाद् ज्ञानरूपसम्बन्धेन तद्वत्त्वस्याऽपि सत्त्वात् सद्धेतोरपि बाधितत्वापत्तिरिति वाच्यम् । तत्र ज्ञानस्य सम्बन्धत्वाऽकल्पनात् । अत्र सत्प्रतिपक्षित इति व्यवहारेण तत्कल्पनात्, तत्र बाधित इति, व्यवहाराभावादित्याहुः । ..
अनुमितिविरोधित्वञ्चानुमितितत्करणान्यतरविरोधित्वं तेन व्यभिचारिणि नाऽव्याप्तिः । दोषज्ञानं च यद्धेतुविषयकं तद्धेतुकानुमितौ प्रतिबन्धकम्, तेनैकहेतौ व्यभिचारज्ञाने हेत्वन्तरेणाऽनुमित्युत्पत्तेः, तदभावाद्यनवगाहित्वाच्च व्यभिचारज्ञानस्याऽनुमितिविरोधित्वाभावेऽपि न क्षतिरिति सक्षेपः । यादृशसाध्यपक्षहेतौ यावन्तो दोषा स्तावदन्यान्यत्वं तत्र हेत्वाभासत्वम् पञ्चत्वकथनं तु तत्संभवस्थलाभिप्रायेण ।।
४८